ارسباران: گنج سبز ایران در جغرافیای بکر و منحصر به‌فرد

ارسباران یکی دیگر از شگفتی‌های ایران است که در استان آذربایجان شرقی‌ قرار دارد؛ منطقه‌ای که بخش وسیعی از این استان را به‌ خود اختصاص داده است و با طبیعت بکر و بی‌نظیرش، یک مقصد عالی برای سفری طبیعت‌گردی به شمار می‌رود. البته اگر اهل شهرگردی هم باشید، خرید از بازارهای مرزی و گشت‌وگذار در مناطق تاریخی و دیدنی شهر را نباید از دست بدهید. این منطقه با داشتن جاذبه‌های بی‌نظیری همچون جنگل، رود، ییلاق، کلیساهای کهن و بازارهایی که از شیرمرغ تا جان آدمیزاد در آن پیدا می‌شود، یکی از بهترین مقاصد برای سفر محسوب می‌شود. پس با ما همراه شوید تا به‌ سمت شمال غربی ایران رفته و با این منطقه حیرت‌انگیز بیشتر آشنا شویم.

فهرست مطالب:

• جنگل ارسباران کجاست؟
• چرا باید از ارسباران دیدن کنیم؟
• زمان مناسب سفر
• اقامت در این سفر

جنگل ارسباران کجاست؟

ارسباران یا منطقه حفاظت شده قره داغ، منطقه‌ای جنگلی است که در شمال غرب کشور و در کنار رود زیبای ارس قرار دارد؛ رودی که از ایران به سمت کشور آذربایجان جاری‌ است. این جنگل‌ها در مرز شهرستان‌های کلبیر، ورزقان و اهر قرار داشته و به هر یک از این شهرستان‌ها که سفر کنید، می‌توانید طبیعت زیبا و سرسبز آن را ببینید. در واقع این منطقه یک شهر نیست بلکه محدوده وسیعی است که در گذشته بخش زیادی از جلفا تا مغان و کوه‌های سبلان، بزقوش و سهند را در برگرفته بود. ولی امروزه به علت تخریب‌های محیط‌زیستی از وسعت آن کاسته شده است.

اگر بخواهیم دقیقا بگوییم که جنگل ارسباران کجاست، باید اشاره کنیم که این منطقه از نظر جغرافیایی همسایه مناطق کوهستانی و جنگلی دیگری مثل «قره داغ»، «آرازبار» و «قراچه داغ» است که در آذربایجان شرقی قرار دارد؛ جایی که محو طبیعت زیبا و بکر آن خواهید شد. اینجا آلودگی‌های انسانی و محیطی کمتری نسبت به سایر استان‌های شمالی به‌ چشم می‌خورد. خوشبختانه بخش‌های زیادی از آن هنوز بکر و دست‌نخورده باقی مانده و حدود ۷۰ هزار هکتار از اراضی این منطقه به‌ عنوان «ذخیره‌گاه زیست‌کره»، در یونسکو به ثبت رسیده است.

مسیر دسترسی به ارسباران چگونه است؟

منطقه حاشیه رود ارس از شرق به مشگین شهر، از سمت غرب با تبریز، از جنوب با سراب و از شمال به رود ارس و مرز ارمنستان و آذربایجان مرتبط است. برای رفتن به آنجا از شهر تبریز ۲۲۰ کیلومتر مسیر پیش رو خواهید داشت. در بین راه هم می‌توانید از منطقه زیبا کلیبر و قلعه بابک خرمدین دیدن کنید.

قبل از سفر حتماً هدف خود را مشخص کنید؛ چرا که روی مسیر شما هم تاثیر می‌گذارد. برای رفتن به شمال جنگل‌ ارسباران، مسیر شما از سمت جاده مرزی جلفا به پارس‌آباد می‌گذرد و برای رفتن به بخش شرقی جنگل باید از جاده کلیبر به عاشقلو عبور کنید که با وجود جاذبه‌های زیادی که دارد، برای سفرهای کوتاه بیشتر پیشنهاد می‌شود.

دسترسی به این گنجینه طبیعی در ایران از طریق هواپیما، قطار، اتوبوس و ماشین شخصی امکان‌پذیر است. 

• با هواپیما پس از رسیدن به فرودگاه تبریز باید با خودرو به سمت این منطقه بروید.
• با قطار هم می‌توانید مقصد جلفا یا تبریز را انتخاب کرده و بقیه راه را از سواری استفاده کنید.
• اتوبوس‌ها کمی شما را به مقصد نزدیک‌تر خواهند کرد؛ چرا که می‌توانید بلیط اهر را خریده و در فاصله کمتری به مقصد برسید.
• با ماشین شخصی هم ابتدا باید به تبریز و سپس به سمت کلیبر بروید.

چرا باید از ارسباران دیدن کنیم؟

طبیعت دیدنی و بکر شمال شرقی ایران، آنقدر جذابیت دارد که شما را برای یک سفر پر از شگفتی آماده کند؛ جایی که یونسکو هم به آن، افتخار «زیستگاه کره» داده است. این منطقه با داشتن اقلیم مدیترانه‌ای و ارتفاع زیادی که از سطح دریا دارد، تبدیل به یکی از منحصربه‌فردترین مناطقی شده است که بخشی از آن در ایران و بخش دیگری از آن در آذربایجان قرار گرفته است. 

این منطقه جذاب و دیدنی با میانگین بارش سالانه زیاد، پر از رودها و جویبارهایی است که در نهایت مسیر خود را به سمت رود ارس کج می‌کنند و به آن می‌پیوندند. البته یکی از جذابیت‌های اینجا در فصل بهار هم اقیانوس‌های ابر است که دیدن آن حسابی شما را شگفت‌زده خواهد کرد.

یکی دیگر از جذابیت‌های زیست کره ایران، پوشش گیاهی و جانوری بی‌نظیر آن است تا جایی که توانسته، عنوان «پارک ملی» را هم از آن خود کند. در این منطقه حفاظت‌شده بیش از ۲۲۰ گونه پرنده، ۳۸ گونه خزنده، ۵ گونه دوزیست، ۴۸ گونه پستاندار و ۲۲ گونه ماهی و همچنین ۲۵۰ گونه گیاهی در این منطقه وجود دارد. 
از جمله پستانداران این پارک ملی می‌توان به کَل، بز، گراز، خرس قهوه‌ای، وشق (سیاه‌گوش) و پلنگ اشاره کرد. پرندگان این منطقه هم شامل مرغ قفقازی سیاه یا همان قره خروس قفقازی، کبک، دراج، قرقاول، پرندگان شکاری مختلف و تعداد بی‌شماری پرنده آبزی و خشکی‌زی هستند. اما افتخار اصلی این پارک ملی حفاظت و احیای نسل مارال‌های در حال انقراض است.

جاذبه‌های نزدیک به جنگل ارسباران

با وجود اینکه طبیعت بهترین دلیل سفر است اما نباید از سایر جاذبه‌های دیدنی هر منطقه غافل شویم. در جای جای استان آذربایجان شرقی هزار و یک جاذبه دیدنی وجود دارد. پس اگر به حوالی رود ارس و مناطق زیبای آن سفر می‌کنید، جاذبه‌های دیدنی زیر را از دست ندهید.

1. ییلاقات ارس: در این منطقه سبز و خنک ایران به دلیل ارتفاع زیاد، ییلاقات سرسبز و بی‌نظیری وجود دارد. یکی از جذاب‌ترین ییلاقات اینجا، «ییلاق ایل بسطاملو» است که تعداد زیادی از عشایر در فصل گرم به این منطقه کوچ و در آن زندگی می‌کنند. جایی که تابستان‌های خنکی دارد و شب‌ها هم باید از لباس گرم استفاده کنید.
2. قلعه بابک: یکی از جاهای دیدنی که حتما نام آن را بارها و بارها شنیده‌اید، قلعه بابک خرمدین و روایت افسانه‌های آن است. این قلعه، پایگاه بابک خرمدین بوده است که در بالای کوه و در منطقه کلیبر قرار گرفته و برای رسیدن به آن باید کوهنوردی کرد.
3. دره و پارک جنگلی مکیدی: بعد از دیدن قلعه بابک می‌توانید به سمت قلعه دره‌سی بیایید. در این منطقه علاوه‌ بر دره‌ای سرسبز، جنگل مکیدی قرار دارد که طبیعت زیبا و دیدنی آن در فصل تابستان پر از مسافر خواهد شد. یکی از جذابیت‌های اینجا گیاهان دارویی در فصل بهار است که محلی‌ها را برای چیدن آن‌ها به این منطقه می‌کشاند.
4. روستا و منطقه حفاظت شده آینالو: آینالو، منطقه‌ای حفاظت شده در روستایی به همین نام است. برای رفتن به اینجا باید از مسیر جاده کلیبر به قلعه بابک که در انتها به عاشقلو می‌رسد، بروید که آینالو تقریبا در وسط این جاده قرار گرفته است. این منطقه محل نگهداری مارال‌ها بوده و یک جاذبه تاریخی به نام کلیسای خرابه آینالو دارد؛ کلیسایی که در زمان حضور ارامنه در این منطقه ساخته شده است.
5. آرامگاه مادر تیمور لنگ: آرامگاهی که در روستای آس قرار گرفته و به‌ خاطر سنگ قبرهای عجیبش معروف شده است. این سنگ قبرهای زیبا به شکل قوچ هستند و روی برخی از آن‌ها، اشعار و تصاویر زیبایی حکاکی شده است.

چه زمانی به ارسباران سفر کنیم؟ 

آذربایجان شرقی از استان‌های خنک و کوهستانی ایران به‌شمار می‌رود. پس اگر قصد سفر به این منطقه را دارید نباید روی پاییز و زمستان آن حساب باز کنید؛ مخصوصا اگر قصد طبیعت‌گردی و شب‌مانی در دل طبیعت را داشته باشید. بهترین زمان سفر به جنگل‌های شمال غربی ایران، بهار و تابستان است. یعنی از اواخر اسفند که هوا سرمای خود را کم‌کم به گرمای جان‌بخش بهار می‌سپارد و جان تازه‌ای به طبیعت و شکوفه‌هایش می‌دهد. 

در اوایل بهار هوا هنوز کمی سرد است ولی در اواسط آن در ییلاقات و مناطق اطراف جنگل‌ها می‌توانید گیاهان خوراکی و دارویی مختلفی را ببینید که زیبایی این منطقه را دوچندان می‌کند. اگر هم در دل تابستان به دنبال یک مقصد خنک هستید، اینجا بهترین گزینه برای شماست؛ جنگل‌ها و ییلاقاتی که در دل تابستان هم میهمان نسیم خنک بهار هستند و حتما در آنجا باید شب‌ها لباس گرم بپوشید.

اما فکر پاییز و زمستان را برای سفر از سر خود بیرون کنید. در این موقع از سال در این منطقه نه تنها تمام جاده‌ها پوشیده از برف و یخ می‌شوند که طبیعت هم به‌ خواب زمستانی فرو می‌رود.

 اقامت در سفر به جنگل ارسباران

برای اقامت در سفر گزینه‌های زیادی پیش‌ روی شماست که با توجه به مقصد باید یکی را انتخاب کنید. اگر قصد طبیعت‌گردی با تجهیزات کافی دارید، می‌توانید از کمپینگ در دل جنگل یا ییلاقات حاشیه رود ارس لذت ببرید. ولی اگر می‌خواهید، روزها در طبیعت و مناطق اطراف بگردید و شب‌ها در یک جای گرم و نرم اقامت کنید، می‌توانید از سوئیت یا خانه‌های بومگردی در روستاهای اطراف استفاده کنید.

برخلاف آنچه فکر می‌کنید، شمال ایران، فقط استان‌های مازندران، گیلان و گلستان نیست. جنگل‌های زیبا و دیدنی در شمال غرب ایران در استان آذربایجان هم بخش دیگری از نوار سبز طبیعت هستند که از قضا بکرتر و دیدنی‌ترند. جایی که در فصل گرم هم خبری از رطوبت هوا در آن‌ها نیست و بهترین جا برای سفرهای تابستانی به‌شمار می‌روند؛ یعنی منطقه جلفا و حاشیه رود ارس!

اما به دلیل بکر بودن این مناطق معمولا برنامه‌ریزی سفر به آن‌ها چندان ساده به نظر نمی‌رسد. مخصوصا اگر قصد جنگل‌پیمایی یا رفتن به جاذبه‌های مختلف را داشته باشید. ایرانگرد برای مناطق مختلف، به‌ویژه طبیعت‌گردی‌های بکر و خاص تورهایی را با راهنمایان گردشگری که دارای مجوز از سازمان گردشگری هستند، برگزار می‌کند. برای دیدن تورهای مختلف می‌توانید به سایت ایرانگرد مراجعه کنید.