سی و سه پل اصفهان: راهنمای بازدید و تاریخچه پل الله وردی خان

در این مطلب سفری خواهیم داشت به شهر زیبای اصفهان تا از سی و سه پل یا پل الله وردی خان، پل تاریخی نصف جهان، دیدن کنیم. این پل که یکی از مهمترین جاهای دیدنی اصفهان محسوب می‌شود، یک شاهکار باابهت است و انعکاس پایه‌ها و دهانه‌هایش روی آب به قدری زیباست که انسان را وامی‌دارد ساعت‌ها به تماشا بنشیند و به عبور پر خروش زاینده رود از زیر این پل بنگرد. تماشای طاقچه‌های زیبا و قدیمی آن نیز حس بسیار خوبی در بیننده ایجاد می‌کند. سی و سه پل در شب نیز بسیار دیدنی است. باایرانگرد همراه شوید تا به این شاهکار الله وردی خان سری بزنیم و کمی هم به گذشته‌های دور سفر کنیم.

فهرست مطلب:

• معرفی پل و تاریخچه آن
• اسرار پل الله‌وردی خان
• مراسمی‌هایی که در این پل برگزار می‌شود
• معماری پل
• شرایط امروزه پل
• جاذبه‌های نزدیک به پل

سری به سی و سه پل بزنیم

این پل شگفت‌انگیز و تاریخی قدمت آن هم به زمان شاه عباس اول و دوره صفویان برمی‌گردد، روی رودخانه زاینده رود، در میدان انقلاب شهر اصفهان قرار دارد. 

گفتنی است که این پل زیر نظر الله وردی خان و با هزینه او ساخته شده است. شاید برای شما هم این سوال پیش آمده باشد که چرا اسم این پل را سی و سه پل گذاشته‌اند؟ اگر به تصاویر این پل دقت کرده باشید دارای دهانه‌های زیادی است. تعداد این دهانه‌ها سی و سه عدد بوده و به همین دلیل نام این پل زیبا سی و سه پل گذاشته شده است. اما چرا این پل باید سی و سه دهانه داشته باشد؟ برخی معتقدند که تعداد دهانه‌های پل به اصالت الله وردی خان برمی‌گردد. اصالت الله وردی خان گرجستانی بوده و در زبان گرجی هم تعداد حروف الفبا سی و سه عدد است. این تعبیر جالبی است اما به دلیل این که این پل ابتدا چهل دهانه داشته و بعد هفت دهانه دیگر آن گرفته شده است، نمی‌توان آن را پذیرفت.

از دیگر نام‌های این پل می‌توان به پل الله وردی خان، شاه عباس، سی و سه چشمه، چهل چشمه و جلفا اشاره کرد. هر کدام از این نام‌گذاری‌ها دلیل خاصی داشته‌اند.

تاریخچه سی و سه پل

سی و سه پل اصفهان از جمله پل‌های بسیار قدیمی و پرطرفدار است؛ به صورتی که سالانه توریست‌های زیادی از داخل و خارج از کشور و از مسافت‌های دور برای دیدن آن و دیگر پل‌ها و آثار تاریخی اصفهان به این شهر می‌آیند. قدمت این پل به دوران صفویان و زمان حکومت شاه عباس اول، یعنی زمانی که اصفهان پایتخت کشور بود، برمی‌گردد. دستور ساخت این پل را شاه عباس به سردار معروف خود، الله وردی خان داد و این پل زیر نظر و با هزینه این سردار ساخته شد. به این پل، پل شاه عباس هم می‌گویند، اما بیش‌تر به پل الله وردی خان معروف است.

به طور معمول، پل‌ها را در قسمت‌هایی از رودخانه‌ها می‌سازند که عرض کم‌تری داشته باشد، اما این پل در عریض‌ترین نقطه رودخانه زاینده رود ساخته شده است. کم عمق و عریض بودن این بخش از رودخانه، علت انتخاب آن توسط معمار برای ساخت پل بود؛ به طوری که وقتی آب از بستر این پل زیبا رد می‌شود، تصویر خیره‌کننده‌ای را ایجاد می‌کند. سازنده و معمار این پل استاد حسین بناء اصفهانی بوده و جالب است بدانید که فرزند این معمار معروف مسجد شیخ لطف الله را ساخته است!

راز و رمزهای سی و سه پل

در دل بیشتر آثار تاریخی که در استان اصفهان وجود دارند، سرگذشت‌ها و راز و رمزهایی نهفته است. در ادامه، به مواردی اشاره خواهیم که کرد که احتمالا در مورد سی وسه پل نمی‌دانید. 

• برای احداث این پل از ملاتی به نام ساروج استفاده شده است. این ملات سنتی با موادی درست می‌شود که نسبت به آب مقاوم باشد؛ یکی از این مواد خاکستر است که از نفوذ آب به سازه جلوگیری می‌کند. نکته قابل توجه این است که اگر مدت طولانی آب به این مواد نرسد، این آثار تاریخی با مشکل جدی روبه‌رو شده و در طولانی مدت باعث تخریب و فرسوده شدن آن‌ها می‌شود. جالب است بدانید پل‌های تاریخی دیگر این شهر هم از این ملات ساخته شده‌اند.
• یکی دیگر از مواردی که شاید تا الان در مورد آن چیزی نشنیده باشید، در مورد نقاشی‌هایی است که در قدیم روی این پل وجود داشته است. قسمتی از پل که روی آن عبور و مرور می‌کنند، نود و نه عدد طاقچه بزرگ دارد؛ گفته می‌شود در زمان‌های قدیم روی این طاقچه‌ها نقاشی‌ها و نگارگری‌های زیبایی کشیده شده بود که امروزه هیچ گونه اثری از آن‌ها نیست.
• همچنین در ابتدای پل یک مجسمه زیبا از رضاشاه سوار بر اسب، قرار داشته است که از آن مجسمه هم مانند نقاشی‌ها و نگارگری‌های روی طاقچه‌ها خبری نیست. در سمت شمال شرقی پل هم یک بنا قرار داشت که یادبود شاعر بزرگ کمال الدین اسماعیل بود؛ این یادبود زیبا هم در حمله مغول از بین رفت.

شاید خیلی از افراد ندانند اما در زمان‌های قدیم کاروان‌ها و سپس خودروها از روی پل رد می‌شدند. بعدها به دلیل این که ماشین‌های سنگین باعث آسیب به آن شدند، این عبور و مرور متوقف شد.

در چه مراسمی مردم در سی و سه پل جمع می‌شدند؟

در گذشته‌های دور روی این پل مراسم‌‌های باشکوهی انجام می‌شد. مثلا در زمان صفویان مرسوم بوده است که عید نوروز و آمدن فصل بهار را به مدت طولانی جشن بگیرند. مردم در این مکان جمع می‌شدند و در مسیر ورود شاه عباس و همراهانش گل می‌ریختند؛ به این مراسم گلریزان می‌گفتند. حتی این مراسم را تا هفت شبانه روز ادامه می‌دادند و به جشن و پای‌کوبی می‌پرداختند. در واقع این یکی از باشکوه‌ترین مراسم مرتبط با عید نوروز به شمار می‌رفته است. 

مراسم دیگری که در قدیم روی این پل انجام می‌شد، مراسمی است که به آن آب پاشان یا آب ریزان می‌گفتند. این مراسم در تیر ماه هر سال برگزار می‌شد. در این مراسم و در این روز بخصوص حتی شاه، بزرگان، ادیبان و شاعر‌های زمان در کنار مردم در این مکان جمع می‌شدند. این مراسم به این صورت بوده است که افراد روی هم دیگر آب و گلاب می‌پاشیدند و شادی می‌کردند! این روز با جشن تیرگان هم همزمان بوده و روزی باشکوه و شاد برای ایرانیان به شمار می‌رفته است.

از دیگر مراسمی که این پل باابهت و کهن به خود دیده، مراسم خاج شویان است. این مراسم توسط ارامنه‌ای که در جلفا ساکن بودند در زمان صفویان انجام می‌شد. مراسم خاج شویان را به غسل تعمید حضرت مسیح نسبت داده‌اند و مسیحیان با این اعتقاد که آب در چنین روزی مقدس شده است، این مراسم را در دی ماه و ۱۳ ژانویه هر سال برگزار می‌کردند. در این مراسم مردم وارد آب‌های جاری شده و شنا می‌کنند.

معماری پل الله وردی خان

معماری سی و سه پل را می‌توان از شاهکارهای بی‌نظیر معماری در جهان دانست. این پل با حدود ۳۶۰ متر طول و عرض ۱۴ متر و با ۴۰ دهانه ساخته شد. این دهانه‌ها به شکل طاق‌ّهای بزرگ و به صورت کاملا منظم و خارق‌العاده بنا شدند. هفت عدد از این طاق‌ها بسته شدند و در حال حاضر ۳۳ عدد از آن‌ها باقی مانده است. هر کدام از پایه‌های پل هم از دو ستون تشکیل شده است تا یک طاق بزرگ را تشکیل دهند. طبقات بالای این پل از آجر و گچ ساخته شده‌ است. 

این شاهکار به صورت دو طبقه ساخته شده و هر دو طبقه آن برای رفت و آمد مورد استفاده قرار می‌گرفته است؛ حتی از طبقه بالای آن کاروان‌ها، خودروها و ماشین‌های سنگین هم عبور می‌کردند که بعدها برای جلوگیری از آسیب به بافت پل فقط محل عبور و مرور افراد شد. 

امروزه پل الله وردی خان در چه شرایطی است؟

پل الله وردی خان که امروزه به آن سی و سه پل می‌گویند، نماد نصف جهان زیباست و یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی این شهر و حتی کشور به شمار می‌رود. در اطراف این پل امکانات خوبی برای تفریح و گذراندن ساعاتی خوش وجود دارد. متاسفانه به دلیل نبودن مدیریت مناسب در این زمینه، این شاهکار تاریخی در معرض فرسوده شدن و تخریب قرار دارد. 
همان طور که در این مطلب گفته شد، این پل به گونه‌ای ساخته شده است که در صورت نبود آب و رطوبت، استحکام خود را به مرور زمان از دست داده و فرسوده می‌شود؛ در نتیجه خشکی زاینده رود و بستن آب این رود، می‌تواند آسیب زیادی به این اثر تاریخی بی‌نظیر وارد کند.

جاذبه‌های نزدیک به سی و سه پل اصفهان

این شاهکار باابهت در جای خوبی از شهر بوده و جاذبه‌های توریستی زیادی هم در نزدیکی آن قرار دارند. دیگر پل‌های تاریخی اصفهان یعنی پل خواجو و پل مارنان در دو سمت شرق و غرب سی و سه پل قرار داشته و از آنها تا پل الله وردی خان فاصله چندانی وجود ندارد.

خیابان‌های معروف چهار باغ بالا و چهار باغ عباسی هم خیابان‌هایی هستند که از شمال و جنوب به این پل می‌رسند. میدان نقش جهان هم فاصله زیادی با این جاذبه ندارد. کاخ عالی قاپو، محله دیدنی جلفا و خانه مشروطیت اصفهان هم به آن نزدیک هستند.

برای رفتن به این پل می‌توانید از وسایل حمل و نقل عمومی از جمله مترو، اتوبوس و تاکسی استفاده کنید. هتل‌هایی هم که نزدیک این پل هستند، شامل هتل معروف و تاریخی عباسی، هتل کوثر، هتل اسپادانا و هتل ملل هستند.

هر ایرانی یک بار هم که شده باید در اصفهان گشت‌وگذار کرده و روی سی و سه پل قدم بزند. حتی اگر زاینده رود در زیر پل جریان نداشته باشد، باز هم عبور از این پل و گذشتن از کنار طاقچه‌های زیبای آن، مخصوصا در هنگام غروب خورشید بسیار لذت‌بخش است. 

اگر با یک تور گردشگری خوب برای دیدن این جاذبه‌ها بروید، سفرتان چندین برابر لذت‌بخش‌تر و راحت‌تر می‌شود و بدون هیچ دغدغه‌ای از گشت‌وگذار در این شهر تاریخی لذت خواهید برد. یادتان باشد که ایرانگرد در پیدا کردن بهترین تورهای گردشگری به هر مقصدی به کمک شما می‌آید! شما می‌توانید در ایرانگرد معتبرترین تورها را مشاهده و انتخاب کرده تا سفری بی‌دغدغه برایتان برنامه‌ریزی شود.