قم: معرفی جاهای دیدنی قم + راهنمای سفر

شهر قم یکی از شهرهای مذهبی در ایران است، زیرا حرم حضرت معصومه (س) در این شهر قرار دارد. البته در حاشیه این شهر هم مسجد جمکران واقع شده است. در اطراف این منطقه، جاهای دیدنی منحصر به فردی مانند دریاچه نمک یا دریاچه حوض سلطان را می‌توان دید که جذابیت خاصی برای گردشگران دارد. قدمت تاریخی این شهر به پیش از دوره ساسانیان برمی‌گردد. اگر دوست دارید در کنار زیارت، از دیدن اماکن تاریخی و هنر به کار رفته در بناهای مذهبی لذت ببرید، این مقصد مناسب شما خواهد بود. در این متن نحوه دسترسی به شهر، اماکن دیدنی و تفریحی داخل و حومه شهر، سوغاتی‌ها و غذاهای محلی و اقامتگاه‌ها را مورد بررسی قرار داده‌ایم.

موقعیت جغرافیایی و مسیر دسترسی به شهر قم

این شهر زیبا، مرکز استان قم است. در شمال این شهر تهران، کرج و فرودگاه امام خمینی قرار دارد. در شرق آن قنوات و دریاچه نمک است و تقرش، فراهان در غرب آن واقع شده‌اند. در جنوب این شهر دیدنی مذهبی، شهرهای اصفهان و شیراز قرار دارند. در شمال شرق این استان، گرمسار، در شمال غرب آن ساوه و قزوین، در جنوب شرق آن، آران و بیدگل و کاشان و در جنوب غرب آن اراک قرار گرفته است.

از طریق چهار راه می‌توان به این شهر رسید. گردشگرانی که از طریق اسلامشهر به این مقصد می‌روند، به جاده شمالی، افرادی که از مبدا گرمسار حرکت می‌کنند، به جاده شرقی، مسافرانی که می‌خواهند از اراک به این شهر بروند، به جاده غربی و آن‌هایی که از کاشان به راه می‌افتند به جاده جنوب شرقی این شهر خواهند رسید.

این شهر تقریبا 150 کیلومتر تا تهران فاصله دارد. برای آن که از تهران به سمت آن برویم کافی است تا خود را به اسلامشهر برسانیم و وارد اتوبان شهر مقصد شویم. در این راه پس از رد کردن ساری بلاغ، از نزدیکی دریاچه نمک حوض سلطان خواهید گذشت. پس از گذشتن از این مکان دیدنی به مقصد خواهید رسید. لازم به ذکر است برای رسیدن به شهر مقصد می‌توانید از وسیله نقلیه شخصی و یا اتوبوس استفاده کنید.

گشتی در قم بزنیم 

این شهر زیبا پایتخت مذهبی ایران است و به همین سبب بناهای فراوانی با معماری ایرانی اسلامی در آن به چشم می‌خورد. مساحت شهر قم بالغ بر 11 کیلومتر بوده و بر اساس آخرین آمارگیری یعنی آمارگیری سال 95، جمعیتی معادل یک میلیون و صد نفر دارد. با این جمعیت، این شهر هشتمین شهر پرجمعیت ایران است. 

تاریخچه شهر قم

برای بررسی تاریخی این منطقه لازم است تا پایتخت مذهبی ایران را در دو دوره یعنی دوره پیش از اسلام و پس از حمله اعراب بررسی کنیم. رومن گیرشمن یک باستان‌شناس فرانسوی اوکراینی است که معتقد است این شهر قدمتی ده هزار ساله دارد و در زمان انسان‌های نخستین نیز محل تجمعات آنها بوده است. این گفته‌ها چندین سال بعد با توجه به یافته‌هایی در منطقه قمرود این استان تائید شد. در نزدیکی مسجد جمکران که یکی از جاهای دیدنی قم است نیز آثاری پیدا شد که مرتبط با عصر آهن است و قدمت سه هزار ساله دارد.

اولین نشانه‌های شکل‌گیری این شهر در لب چال قابل مشاهده است. در آن زمان این محل یک محله زرتشتی نشین بوده و به آن ممجان می‌گفتند. به نظر می‌رسد اندکی پیش از دوران ساسانیان این شهر به طور کامل تخریب می‌شود و قباد ساسانی دستور آباد کردن آن را صادر می‌کند. به همین سبب در دورانی این شهر به ویران آبادان کرد کواد به معنی آن که شهر ویران شده را قباد (کواد) آباد کرد، شناخته می‌شد. پس از آن طبق اسناد تاریخی در دوران خسرو پرویز این شهر آباد بوده و زعفران معروفی داشته است. از کیفیت زعفران این شهر در چندین کتاب تاریخی تعریف شده است. به طور کلی به نظر می‌رسد این شهر در دوره ساسانی به آبادانی رسیده و متعلق به آن دوران است؛ هر چند که برخی منابع می‌گویند در دوره هخامنشیان نیز وجود داشته و آباد بوده و جزو شهرهایی است که به دست اسکندر مقدونی تخریب شده است.

در دوران پس از حمله اعراب این شهر محلی مناسب برای اقامت مهاجرینی بود که از عراق می‌آمدند و به تدریج در دوره امویان و عباسیان به عنوان یک پایتخت مذهبی شناخته شد. مردم شهر مخالف پادشاهانی مثل هارون الرشید بودند و بارها به مخالفت از او برخاستند. در دوران سلجوقی شهر کمی پیشرفت کرد اما حمله مغول‌ها خسارات شدیدی را به شهر وارد کرد. در دوران صفویه کمی پیشرفت دیده شد اما حمله افغان‌ها باز شهر را به هم ریخت و این اتفاق سبب شد تا توسعه و پیشرفت شهر چند سالی به عقب بیفتد. در نهایت در دوران قاجار با بازسازی مرقد حضرت معصومه (س) این شهر جانی دوباره گرفت و تبدیل به پایتخت مذهبی ایران شد.

ریشه اسم قم

این شهر در طول تاریخ اسامی زیادی داشته است. کن، کم، کوآما، هکاتوم پیل، آرتاریت، استانبر بوفارت کواد، اشان ایرانوئارث کواد، ممجان و کمیدان از نام‌های پیشین این شهر است. همان طور که گفتیم این منطقه در گذشته ساکنین زرتشتی داشته و به نام ممجان معروف بوده است. دلیل نام امروزی این شهر این است که محل جمع شدن آب بوده و به علت وجود علفزارها در اطراف هیچ راهی برای خروج این آب‌ها وجود نداشته است. به جمع شدن آب، قم می‌گویند. تفسیر دیگر آن است که چوپانان دام خود را در این منطقه به چرا می‌بردند و در همان نواحی خانه‌هایی بر پا می‌کردند. گفته می‌شود کومه به مرور زمان به کم تبدیل شده و در نهایت به شکل نام امروزی این شهر در آمده است.

جاهای دیدنی شهر قم 

عمده جاهای دیدنی قم رنگ و بوی مذهبی به خود گرفته است. از لحاظ امکانات، باید گفت این شهر بیست و هفت کتابخانه و سیزده بیمارستان دارد. مکان‌ های تفریحی قم شامل پارک و سینماست. این شهر پنجاه و دو بوستان در مناطق هشتگانه خود دارد. سینمای شهر آفتاب، آوینه، آیه، استقلال، تربیت، رنگین کمان، شقایق، کانون و نور از مکان‌ های تفریحی قم هستند.

1- حرم حضرت فاطمه معصومه (س)

یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های این شهر بارگاه مطهر حضرت فاطمه معصومه (س) است. این مکان دیدنی مذهبی سالانه گردشگران زیادی را از سراسر دنیا به خود جذب می‌کند. قدمت این بنا به سال 201 هجری قمری برمی‌گردد. البته که طی سالیان در اطراف سازه اصلی بخش‌هایی ساخته و باعث توسعه این بنا شد. از لحاظ هنری شکل ضریح و گنبد در این جاذبه مذهبی بسیار منحصر به فرد است. پادشاهانی همچون شاه عباس دوم، شاه صفی اول، فتحعلی شاه قاجار و محمدشاه قاجار در این بنا دفن شده‌اند.

آدرس: مرکز شهر، خیابان ارم

2- مسجد جمکران

مسجد جمکران که به مسجد صاحب الزمان نیز شهرت دارد، منسوب به حجت بن الحسن است. گفته می‌شود ساخت این مسجد به سال 393 هجری قمری بر می‌گردد. تا اواخر دوران قاجار و پهلوی این ساختمان مراجعین کمی داشت اما پس از آن به همت محمد تقی بافقی به شکل امروزی در آمد تا پذیرای زائرین از سراسر جهان باشد و تبدیل به یکی از جاهای دیدنی قم شود.

آدرس: جاده کاشان، انتهای بلوار پیامبر اعظم

3- بازار قدیم

بازار قدیم که به نام تیمچه بزرگ نیز شناخته می‌شود، یکی از جاهای دیدنی قم است که معماری حیرت‌انگیزی دارد. ساخت این بازار در دوران سلجوقیان آغاز شد اما تا زمان قاجاریه ادامه یافت و حتی در دوران پهلوی نیز توسعه یافت و قسمت‌های جدیدی در آن ساخته شد. به بخش‌های نوساز بازار، بازار نو و به بخش‌های قدیمی آن بازار کهنه می‌گویند. این بازار در دو طبقه است و بیست و هفت حجره در طبقه پایین و پانزده حجره در طبقه بالا قرار دارند. تمام تیمچه را سقف ضربی بزرگی پوشانده است که تجلی هنر و معماری به شمار می‌رود. شما می‌توانید از این بازار سوغات قم را تهیه کنید. 

آدرس: خیابان طالقانی، حد فاصل خیابان عمار یاسر و 19 دی

دیدنی های نزدیک به شهر قم

از دیدنی‌هایی که نزدیک به شهر قرار دارند، می‌توان موارد زیر را نام برد.

1- تالاب حوض مره

این تالاب بیش از ده هزار هکتار مساحت دارد و دارای حیات گیاهی و جانوری منحصر به فرد است. در این تالاب انواع پرندگان دیده می‌شود که برخی از آن‌ها فقط در زمان‌هایی از سال به این ناحیه مهاجرت می‌کنند. در نزدیکی این تالاب کوه با شکوهی به همان نام مره قرار دارد. وجود گیاهان و پرندگان و کوه و آب در کنار هم سبب شده است تا این منطقه به یک جاذبه گردشگری تمام عیار تبدیل شود.

آدرس: کیلومتر 50 جاده گرمسار

2- تالاب بهشت معصومه

این تالاب نیز مثل تالاب حوض مره سالانه پذیرای پرندگان مهاجر زیادی است از این میان می‌توان به کاکایی و حواصیل اشاره کرد. جذابیت این تالاب این است که با وجود گرمای منطقه در فصول گرم، همیشه آب دارد و هیچگاه خشک نمی‌شود. مساحت این تالاب پنج هزار هکتار بوده و از چشمه‌های متعددی تشکیل شده است.

آدرس: اتوبان تهران، پشت مجتمع مهر و ماه

چه زمانی به شهر قم سفر کنیم؟

میانگین دمای سالانه این شهر چهارده تا نوزده درجه سانتی‌گراد و آب‌وهوای آن نسبتا گرم و خشک است. خشک بودن هوای منطقه سبب شده است تا این شهر زمستان‌های بسیار سردی داشته باشد. این شهر به طور میانگین سالانه صد و بیست و پنج الی دویست و پانزده میلی‌متر بارش دارد. با توجه به وضعیت آب‌وهوایی منطقه توصیه می‌کنیم پاییز و بهار را برای سفر به این شهر انتخاب کنید. تالاب‌هایی که اطراف شهر قم قرار دارند، در فصل بهار پر آب‌ترند و جذابیت بصری بیشتری نسبت به دیگر زمان‌های سال دارند. به طور خلاصه از اسفند تا اردیبهشت و از شهریور تا آذر زمان مناسبی برای سفر به پایتخت مذهبی ایران خواهد بود.

با سوغات قم آشنا شویم 

سوغات قم در دو دسته صنایع دستی و خوراکی قرار می‌گیرد. از بین صنایع دستی می‌توان به قالی ابریشمی و انگشتر اشاره کرد. قالی‌بافی در این شهر از زمانی شروع شد که تاجران کاشانی کسب و کار محدودی را در این شهر آغاز کردند. به دو سال نرسید تا قالی ابریشمی این شهر آن چنان معروف شد که به دیگر کشورها صادر می‌شد. طرح‌های این فرش‌ها از نقشه‌های کاشانی و اصفهانی الهام گرفته شده است.

انگشترسازی به ویژه از جنس نقره یک هنر کاملا دستی است و با توجه به آن که بیشتر گردشگرانی که به این شهر مراجعه می‌کنند زائر هستند، این کسب و کار در این شهر رونق ویژه‌ای گرفته است. شما می‌توانید فرش و انگشتر را از بازار قدیم این شهر خریداری کنید.

در بحث خوراکی‌ها مهم‌ترین سوغاتی شهر، سوهان است. حدود دو هزار مغازه سوهان فروشی در این شهر موجود است. این یعنی در هر خیابانی از شهر بالاخره یک سوهان فروشی پیدا می‌کنید. برای تهیه این محصول می‌توانید به بازار قدیمی هم سری بزنید.

غذاهای محلی و بهترین رستوران های قم

این شهر غذاهای محلی ویژه‌ای دارد. معروف‌ترین این غذاها آبگوشت قمبید یا کله قمری است که بین مردم شهر بسیار پرطرفدار است. این آبگوشت در مواد اصلی تفاوت چندانی با آبگوشتی که دیگر قومیت‌ها می‌خورند، ندارد و به همین خاطر به ذائقه اکثر قومیت‌ها نزدیک است. اگر سری به شهر زدید حتما این غذای محلی را بچشید. از دیگر غذاهای محلی می‌توان به آبگوشت هویج برگه، آش قونبه یا قنبید یا کلم سر، آش پتله یا جو، ماش ماشک، ماشاب، دمپختک محلی، مغزابه، پتله پلو، اشکنه سیب زمینی، قاقاناخ، آبگوشت یخنی بادمجان و کوفته قمی اشاره کرد.

رستوران ارگ سالاریه، رستوران مرتضوی، رستوران بزرگ خادم، رستوران البرز، تالار پذیرایی مروارید و رستوران مدائن از معروف‌ترین غذاخوری‌های این شهر گردشگرپذیر هستند که در آن‌ها می‌توانید لذت خوردن غذایی خوشمزه را تجربه کنید.

هتل ها و اقامتگاه های قم

در این شهر حدود پنجاه هتل و چهل و دو مهمان‌پذیر قرار دارد که می‌توانید در آن‌ها ساکن شوید. علاوه بر هتل‌ها و مهمانسراهای زیاد موجود در شهر شما می‌توانید در ویلاها نیز اقامت کنید. برای رزرو اقامتگا می‌توانید از طریق سایت ایرانگرد، مجری تخصصی تورهای طبیعت‌گردی و اجاره ویلا و اقامتگاه اقدام کنید.

از معروف‌ترین مراکز اقامتی این شهر می‌توان به هتل المپیک، هتل پارسیا، هتل آپارتمان نیاوران، هتل صادقیه، هتل آپارتمان فردوس، هتل آپارتمان فدک، هتل استقلال، هتل کریمه، هتل خورشید، هتل آپارتمان زرین، هتل بین المللی جمیل، هتل تشریفات، هتل رز، هتل الوند، هتل امامی، هتل بین المللی مهسان و هتل آپارتمان ماهان اشاره کرد که همگی دارای امکانات مناسبی هستند و بسیاری از آن‌ها در مرکز شهر و  بسیار نزدیک به حرم حضرت معصومه قرار گرفته‌اند.

سفری با این مقصد برای علاقه‌مندان به هنر و معماری بسیار دلنشین و جذاب خواهد بود. در سفر به این شهر می‌توانید از جاهای دیدنی قم مثل حرم حضرت فاطمه معصومه، مسجد جمکران و بازار قدیم بازدید کنید. در اطراف شهر جاذبه‌های توریستی طبیعی زیبایی مثل تالاب حوض مره و تالاب بهشت معصومه وجود دارد که هر دو مناسب پرنده‌نگری در فصل مهاجرت پرندگان هستند و در این فصول زیبایی بصری ویژه‌ای را خلق می‌کنند. 

نظر شما در مورد این شهر چیست؟ اگر تجربه سفر به این شهر و جاهای دیدنی آن را داشته‌اید، لطفا نظرات خود را با ما و مخاطبان ایرانگرد به اشتراک بگذارید.