حافظیه شیراز: راهنمای بازدید از آرامگاه حافظ شیرازی

«خوشا شیراز و وضعِ بی‌مثالش / خداوندا نگهدار از زَوالش» شیراز شهر شعر و ادب است و محل دفن شاعران بزرگی همچون حافظ و سعدی. آرامگاه حافظ یکی از جاهای دیدنی شیراز محسوب می‌شود که سالانه گردشگران فروانی از آن بازدید می‌کنند. در ادامه این مطلب با چگونگی دسترسی به آن، تاریخی که از سر گذرانده، معماری و سمبل‌هایش و همچنین معمار بنا بیشتر آشنا خواهیم شد.

فهرست مطالب:

• آدرس آرامگاه حافظ و ساعت بازدید
• ماجرای ساخت و طراحی مقبره
• بهترین زمان بازدید

آدرس حافظیه شیراز و ساعات بازدید از آن

آرامگاه حافظ در استان فارس، شیراز، منطقه سه، بین چهارراه حافظیه و چهارراه ادبیات قرار گرفته است. برای آنکه خود را به این آرامگاه برسانید می‌توانید از چند روش استفاده کنید. اولین راه استفاده از وسیله نقلیه شخصی است. اگر از مسیر مرودشت به شیراز بروید پس از ورود به شهر ابتدا دروازه قرآن را خواهید دید. کافی است پس از دیدن این جاذبه وارد بلوار آیت‌الله ربانی شوید و پس از رسیدن به میدان ابوالکلام آزاد مسیر را همچنان در بلوار ربانی ادامه دهید. پس از رسیدن به میدان قائم به چپ بپیچید تا وارد خیابان آزادی شوید. کمی جلوتر به مقصد خواهید رسید.

اگر قصد دارید به وسیله اتوبوس خود را به آرامگاه حافظ برسانید، لازم است بدانید که خط پایانه شهید دستغیب به بلوار نارنجستان هم در مسیر رفت و هم در مسیر برگشت، خط میدان گلستان به پایانه نمازی در مسیر رفت و برگشت، خط میدان کلبه به میدان ارم در مسیر رفت و در مسیر برگشت و همچنین پایانه ولیعصر به رکن آباد و زیبا شهر در مسیر رفت و برگشت در چهارراه حافظیه شیراز توقف خواهند داشت و شما می‌توانید از این خطوط برای رسیدن به مقصد استفاده کنید. 

برای رسیدن به آرامگاه حافظ از مترو نیز می‌توانید استفاده کنید. متروی این چهارراه هنوز در دست ساخت است، اما شما می‌توانید در ایستگاه مترو زندیه پیاده شده و سپس سوار اتوبوس خط پایانه شهید دستغیب به بلوار نارنجستان شوید. نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس به مترو زندیه، ایستگاه خیابان سعدی است. بعد از آن که در این ایستگاه سوار قطار شدید از ایستگاه‌های پل حر، چهارراه آریا، باغ تخت و اطلسی خواهید گذشت تا به حافظیه برسید.

ساعت بازدید از حافظیه از فروردین ماه تا شهریور همه روزه هشت صبح تا یازده و نیم شب و از مهر ماه تا اسفند همه روزه از هشت صبح تا ده و نیم شب است.

ماجرای ساخت و طراحی حافظیه

حدودا 65 سال بعد از درگذشت حافظ شیرازی، حاکم فارس یعنی میرزا ابوالقاسم بابر گورکانی به وزیر خود دستور می‌دهد تا بر روی مزار حافظ یک بنای گنبد مانند بسازد. حاکم فارس همچنین دستور به ساخت یک حوض در نزدیکی این مزار می‌دهد. پس از آن چند بار گنبد ساخته شده مرمت می‌شود. در اوایل دوران زندیه به دستور کریم خان زند باغ بزرگ‌تر شده و دیوار کشی می‌شود. در این دوران با ساخت یک بنا که امروزه به نام چهار ستون کریمخانی مشهور است، باغ به دو قسمت نارنجستان و قبرستان تقسیم می‌شود. همچنین به دستور کریم خان یک سنگ مرمر در بالای قبر قرار می‌گیرد که امروزه نیز قابل رویت است. 

بعدها در دوران قاجار و در زمان حاکمیت ناصرالدین شاه، فرهاد میرزا معتمدالدوله که حاکم فارس بود، دستور داد تا یک حصار آهنی برای مقبره بسازند. پس از این اتفاق فردی زرتشتی از بزرگان شیراز اجازه خواست تا آرامگاهی با آهن و چوب بسازد، بزرگان اجازه دادند و بنا ساخته شد، اما آیت‌الله فال اسیری با ساخت آن مخالف بود و پیروانش بنای ساخته شده را به کلی خراب کردند. آرامگاه تا پایان حاکمیت ناصرالدین شاه ویرانه باقی ماند. بعدها که مظفرالدین شاه بر مسند قدرت نشست دستور داد تا ضریحی از جنس آهن ساخته شود. مزین‌الدوله نطنزی طراحی، ساخت و نصب ضریح را بر عهده گرفت و دستور شاه را اجرایی کرد.

در سال 1310 استاندار فارس و اصفهان بخش‌هایی از بنا را مرمت کرد، ولی چندی بعد مجبور شد به تهران برود و به همین خاطر مرمت بنا نیمه‌کاره باقی ماند. 4 سال بعد یعنی در سال 1314 هجری شمسی به پیشنهاد علی اصغر حکمت تصمیم بر آن شد که بنایی تازه ساخته شود. به همین جهت آندره گدار طرح را پیشنهاد داد، علی ریاضی طرح پیشنهادی را اجرا کرد و علی سارمی سرپرست پروژه شد.

معماری حافظیه و سمبل‌های به کار رفته در آن

همان طور که اشاره کردیم در دوران کریم خان زند ساخت یک بنا باعث شد که این محوطه به دو بخش تقسیم شود. در جریان بازسازی حافظیه که در سال 1314 صورت گرفت نیز این ساختار حفظ شد. به پیشنهاد آندره گدار دور تا دور مقبره حافظ هشت ستون قرار گرفت که سمبل سده‌ای است که حافظ در آن زیسته است. بر روی ستون‌ها، بنایی گنبد مانند از جنس مس ساخته شد. استفاده از مس به نوعی یاد آور این نکته است که علایق دنیوی و مادی به مرور زمان زنگار می‌شوند. تغییر دیگری که در بنا ایجاد شد، اضافه کردن 16 ستون به 4 ستون قبلی ایوان بود.

بخش شمالی محوطه تقریبا سه هزار متر مربع مساحت دارد و آرامگاه حافظ نیز در این بخش قرار گرفته است. در این بخش یک کتابخانه که امروزه مرکز حافظ شناسی است، دو حوض مستطیلی و یک کافه قرار دارد. مساحت بخش جنوبی دوازده هزار مترمربع بوده و نقشه فضای سبز شرقی و غربی آن قرینه است؛ به این صورت که در هر طرف در بخش کناری یک مستطیل بزرگ قرار دارد که به چهار مستطیل کوچک‌تر تقسیم شده و در بخش میانی مستطیلی بزرگ که حوضی در میانش است، دیده می‌شود. میان این دو بخش قرینه یک راهرو وجود دارد که شما را به ایوان می‌رساند.

با معمار حافظیه شیراز آشنا شویم

آندره گدار شخصی است که آن را به عنوان معمار حافظیه می‌شناسند. او متولد 1259 هجری شمسی در فرانسه بود، دکترای باستان شناسی داشت و در دوران حاکمیت رضاشاه پهلوی به ایران آمد. آندره گدار در کارنامه خود مناصب مهمی مانند ریاست موزه ملی، ریاست پردیس هنرهای زیبا و مدیر اداره عتیقیات را دارد. از آثار مهمی که این معمار در ایران اجرا کرده می‌توان به حافظیه در شیراز، موزه ایران باستان در تهران، موزه آذربایجان در تبریز، مدرسه ایرانشهر در یزد و دبیرستان امام صادق در قم اشاره کرد. کتاب آثار ایران از  نوشته‌های آندره گدار است که چهار جلد دارد و در آن به طور کامل آثار ایران را معرفی کرده است.

بهترین زمان برای بازدید از آرامگاه حافظ

دمای شیراز در تیر ماه به طور میانگین 30 درجه سانتی‌گراد و در دی ماه 5 درجه سانتی‌گراد بوده و میانگین رطوبت سالیانه این شهر 41 درصد است. با توجه به آن چه از آب‌وهوای این شهر گفتیم، بهترین زمان برای بازدید از حافظیه شیراز از اواسط اسفند ماه تا اوایل خرداد است. در این زمان هوا نسبت به دیگر ماه‌های سال معتدل‌تر بوده و شما می‌توانید از سفر به شیراز و بازدید از دیدنی‌هایی مثل حافظیه شیراز بیشترین لذت را ببرید. به خصوص ماه اردیبهشت فرصت مناسبی است تا در میان شکوفه‌های بهار نارنج قدم بزنید و بوی خوش آن‌ها را استشمام کنید.

آرامگاه حافظ در شهر شیراز و در نزدیکی دروازه قرآن قرار دارد. برای اینکه خود را به این بنای تماشایی برسانید، می‌توانید از وسیله نقلیه شخصی، اتوبوس و مترو استفاده کنید. اولین بار 65 سال بعد از فوت حافظ بر روی مقبره او بقعه‌ای بنا کردند و بعد از ساخت‌ها و تخریب‌ها در دوران‌های مختلف، در نهایت در 1314 بنایی تازه با معماری آندره گدار به عنوان آرامگاه حافظ ساخته شد. بهترین زمان بازدید از حافظیه از اواسط اسفند تا اوایل خرداد است.

پیشنهاد می‌کنیم با خرید یک تور معتبر از ایرانگرد سفری گروهی به شیراز داشته باشید و به زیارت حضرت حافظ نیز بروید.