کویر لوت کجاست؟ معرفی یکی از بزرگترین کویرهای جهان + عکس

هر زمان که صحبت از کویر و بیابان می‌شود، اکثر افراد ناخودآگاه کویر لوت به ذهنشان می‌آید، اما چقدر درباره این دشت کویری اطلاعات داریم؟ آیا دشت لوت را می‌شناسید؟ آیا می‌دانید که این کویر چه زیبایی‌هایی دارد؟ آیا تا به حال به این دشت کویری سفر کرده‌اید؟ اگر تاکنون تنها نام این کویر را شنیده‌اید، اما درباره آن اطلاعات زیادی ندارید یا به آنجا سفر نکرده‌اید، این مطلب مخصوص شماست. در این مطلب توضیح می‌دهیم که کویر لوت کجاست و چه جاذبه‌هایی دارد. نکات مهم برای سفر را هم برای علاقه‌مندان به تورهای بیابانگردی توضیح می‌دهیم. پس تا پایان همراه ما بمانید. 

کویر لوت کجاست؟ 

اجازه بدهید تا در همین ابتدا به این سؤال که کویر لوت کجاست، پاسخ بدهیم. این دشت بیابانی، بیست‌وهفتمین بیابان بزرگ جهان، در سه استان کشور یعنی استان‌های کرمان، سیستان‌ و بلوچستان و خراسان جنوبی گسترده شده است. این کویر از شرق و غرب به دو گسل نهبندان و نای می‌رسد. 

این کویر بزرگ تقریبا ۴۰هزار کیلومتر وسعت دارد؛ یعنی ۱۰ درصد از خاک ایران. ۷۰ درصد از این کویر پهناور در استان کرمان قرار گرفته و ۳۰ درصد دیگر آن جزئی از سیستان‌ و بلوچستان و خراسان جنوبی است. این کویر زیبا در بخش‌های شمالی ۱۰۰۰ متر و در بخش‌های جنوبی ۵۰۰ متر ارتفاع دارد. کم‌ارتفاع‌ترین جای فلات ایران در همین کویر قرار گرفته که به «گود لوت» مشهور است.

مسیر دسترسی به دشت لوت چگونه است؟ 

همان‌طور که اشاره شد، دشت لوت بسیار پهناور است. این دشت پرفراز و نشیب سه بخش دارد و برای رسیدن به هر کدام باید راهی یکی از شهرهای ایران شوید.

• بخش شمالی؛ این بخش که در بیرجند واقع شده به لوت خراسان یا بیرجند مشهور است. این منطقه از یک سو با کوه‌ها و تپه‌های آتشفشانی و رسوبی احاطه شده و از سویی دیگر به رود شور بیرجند می‌رسد. برای سفر به این بخش باید راهی بیرجند شوید.
• بخش مرکزی؛ که با نام چاله لوت نیز شناخته می‌شود، در کرمان واقع شده است. برای بازدید از این بخش باید خودتان را به روستای ده سلم در جنوب غربی نهبندان در استان کرمان برسانید. ریگ یلان که مهم‌ترین بخش‌ این مکان است، از اینجا شروع می‌شود. این بخش از کویر از تپه‌های ماسه‌ای و کویرهای نمکی تشکیل شده است.
• بخش جنوبی؛ که به لوت زنگی احمد هم مشهور شده و در کرمان و شمال سیستان‌ و بلوچستان قرار گرفته است. کلوت‌های شهداد مهم‌ترین جاذبه این بخش به شمار می‌رود. برای سفر به این کلوت‌ها هم باید راهی شهداد در استان کرمان شوید. از آنجا تا کلوت‌های شهداد حدود ۴۵ دقیقه فاصله است. در بخش جنوبی می‌توانید علاوه بر کلوت‌ها آثاری از تمدن‌های باستانی یا تپه‌های ماسه‌ای را ببینید.

این دشت بزرگ جاذبه‌های گوناگونی دارد که در بخش‌های مختلف آن واقع شده‌اند. بنابراین، پیش از سفر به این منطقه باید ابتدا مقصد خود را مشخص کنید و به این سؤال پاسخ بدهید که قصد دارید که به دیدن کدام جاذبه در این کویر بروید.

اسرار و جاهای دیدنی کویر لوت 

زمین‌شناسان معتقدند که این بیابان در ابتدا دریایی با نام تیس بوده که به مرور زمان خشک و به بیابان تبدیل شده است. این دشت آب‌وهوایی گرم و خشک دارد. گرمای این بیابان در سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۹ میلادی به اندازه‌ای شدت گرفت که به عنوان گرم‌ترین جای زمین شناخته شد. همین موضوع هم سبب شد تا این منطقه در سطح جهان مشهورتر شود و هر سال بسیاری از طبیعت‌گردان از سراسر کره زمین این دشت را به عنوان مقصد سفر خود انتخاب کنند.

هر گوشه از این دشت وسیع قصه‌ها و افسانه‌هایی از گذشته‌های دور را بازگو می‌کند. به عنوان مثال، کلوت‌های شهداد در باور عامه سرزمین نفرین‌شده قوم لوط است. طبق افسانه‌های قدیمی این کلوت‌ها از همان قوم باقی مانده‌اند که روزی به سنگ تبدیل شدند. حتی اسم لوت نیز از محل زندگی همین قوم گرفته شده است. راست یا دروغ آن هم بگذاریم به عهده راویان این قصه‌ها! 

یکی دیگر از اسرار کویر لوت نیز به آثار باستانی کشف‌شده در این منطقه مربوط می‌شود. بله! آثار باستانی! شاید فکر کنید که این دشت همیشه خالی از سکنه بوده است، اما اکتشافات باستان‌شناسی حرف دیگری می‌زند. در اطراف کلوت‌ها و مناطقی دیگر از حاشیه‌های کویر، بقایای تمدن‌های باستانی مشاهده شده است که قدمت آنها به ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح می‌رسد. در منطقه‌ای از این دشت کویری به نام زنگی احمد نیز بقایای برجی کشف شده است. باستان‌شناسان در اطراف این برج مخروبه سفال‌ها و شیشه‌های رنگی شکسته شده‌ای را کشف کرده‌اند. با این تفاصیل، به نظر می‌رسد که این منطقه همیشه هم خالی از سکنه نبوده و روزگاری مردمی در آنجا زندگی می‌کرده‌اند. 

درباره این دشت کویری حکایات بسیاری نقل شده است که بعضی از آنها دور از واقعیت به نظر می‌رسند. راویان برخی از این داستان‌ها نیز برای گفته‌های خود دلیل دارند، به عنوان مثال، برخی عقیده دارند که این دشت محل زندگی دایناسورها هم بوده و برای اثبات این ادعا به کشف فسیلی از ناخن یک دایناسور در سال‌های اخیر استناد می‌کنند. بله، داستان‌ها و اسرار کویر لوت کم نیستند، اما دلیل این همه راز و رمز چیست؟ 

لوت به سرزمینی اسرارآمیز تبدیل شده چون،

• اولا، دشت لوت به‌ویژه در بخش‌های مرکزی، بیابان‌های صعب‌العبور بسیاری دارد. همین موضوع باعث شده است که هیچ انسانی نتواند این کویر را تا انتها برود. هر جا هم که حقیقت نباشد، افسانه و خیال پیشی می‌گیرد.
• ثانیا، این دشت پهناور طوفان‌های بسیار شدیدی دارد. بنابراین، سفر به این منطقه در برخی از مواقع مساوی با به خطر انداختن جان خود است. شاید همین خطرناک بودن سفر به بعضی از بخش‌های کویر هم باعث شده است که در سال‌های اخیر اشرار مسلح و قاچاقچیان مواد مخدر در آن پنهان شوند.

به هر حال، این دشت بزرگ اسرارآمیز جاذبه‌های بسیاری را در خود جای داده است که هر کدام یک تور کویرگردی مخصوص به خود را می‌طلبد. بنابراین، معرفی این جاهای دیدنی به شما در انتخاب مقصد سفر کمک می‌کند. 

۱. دریاچه کویر لوت

اگر این دشت را به عنوان منطقه‌ای کویری می‌شناسید، با پی بردن به وجود این دریاچه در دل کویر متحیر می‌شوید. این منطقه دشت بسیار بزرگی است که همه بخش‌های آن بیابانی نیستند. هرچند بیشتر مردم تصور می‌کنند که تمام بخش‌های آن برهوت و بی آب و علف هستند، اما این‌طور نیست. در میان کلوت‌های لوت دریاچه‌ای تشکیل شده است که پرندگان مهاجر بسیاری به سمت آن پرواز می‌کنند. این دریاچه طبیعی حاصل طغیان رود شور از ارتفاعات خراسان جنوبی است. 

۲. کلوت‌های شهداد

مشهورترین جاذبه این منطقه همین کلوت‌های اسرارآمیز هستند. اجازه بدهید تا ابتدا معنای کلوت را توضیح بدهیم. کلوت یا یاردانگ به عارضه‌ای طبیعی گفته می‌شود که در بیابان‌ها شکل می‌گیرد. این عارضه طبیعی در اثر فرسایش آب و باد ایجاد می‌شود. باستان‌شناسان معتقدند که کلوت‌های شهداد مکان قرارگیری یک شهر باستانی بوده است که اقوام آرتا در آن زندگی می‌کردند. یکی از بقایای به دست آمده در این منطقه قدیمی‌ترین پرچم فلزی جهان یا همان درفش شهداد هم این ادعا را اثبات می‌کند.  

دمای هوای این منطقه در تابستان‌ها بسیار بالاست و هیچ جنبنده‌ای در آن تاب نمی‌آورد؛ البته، همیشه این‌طور نیست. در زمستان‌ها که هوا کمی خنک‌تر می‌شود؛ می‌توانید از شهر افسانه‌ای کلوت‌ها بازدید کنید. برای رفتن به نزدیکی کلوت‌ها نیز باید از طریق جاده کرمان به بم به سمت سیرچ بروید. از آنجا هم راهی مسیر شهداد شوید تا کم‌کم منظره کلوت‌های شهداد از دور نمایان شود. 

۳. رود کال‌شور

رودی در میان یک دشت کویری! شاید عجیب به نظر برسد اما همان‌طور که قبلا هم گفتیم، سرزمینی که ما با عنوان کویر لوت می‌شناسیم، در واقع، دشتی کویری است. در این دشت کویری رودهای کوچک و بزرگی جاریست که البته بیشتر آنها فصلی هستند. مهم‌ترین این رودخانه‌ها رود کال‌شور است که در نزدیکی کلوت‌ها جریان دارد. این رودخانه تنها در فصل زمستان و اوایل فصل بهار پرآب می‌شود. البته، از آنجایی که کال‌شور از مناطق کویری عبور می‌کند، آبی به‌شدت اسیدی دارد و نباید به دست زدن به آب این رودخانه حتی فکر کنید.

برای رسیدن به کال‌شور باید از کلوت‌های شهداد بگذرید و وارد مسیر نهبندان شوید. از آنجا به بعد رودی را می‌بینید که در منطقه‌ای به نام ریگ پنج انگشت جاری شده است؛ این رودخانه کال‌شور نام دارد. 

۴. گندم بریان

در شرق رود کال‌شور منطقه‌ای بسیار گرم با نام گندم بریان قرار گرفته است. این منطقه را یک‌بار به اشتباه گرم‌ترین نقطه زمین خواندند، در حالی که گرم‌ترین نقطه زمین چاله لوت، یکی دیگر از بخش‌های این دشت پهناور است. به ‌هر حال، گندم بریان یا ریگ سوخته هم آب‌وهوایی به شدت گرم دارد. این منطقه از سنگ‌ها و گدازه‌های بازالتی آتشفشانی پوشیده شده است که از دور به گندم‌های سوخته یا بریان شباهت دارند. 

هرچند سیاهی سنگ‌های این منطقه باعث شده است که در تابستان‌ها هوایی گرم و سوزان داشته باشد، اما همیشه این‌طور نیست. در فصل‌های خنک‌تر سال یعنی بهار و پاییز گندم بریان به یکی از مناطق محبوب کویرگردها تبدیل می‌شود. 

برای رفتن به گندم بریان هم باید خودتان را به جاده شهداد به نهبندان برسانید. پس از ۴۰ کیلومتر رانندگی در این مسیر، تابلوی راهنمای گندم بریان را می‌بینید. گندم بریان از یک‌سو به غرب این دشت در استان کرمان و از سویی دیگر به شمال شرقی این دشت در استان خراسان جنوبی منتهی می‌شود. 

۵. تنگه رتیل

بزرگ‌ترین تنگه در این کویر پهناور تنگه رتیل نام دارد؛ تنگه‌ای اسرارآمیز که هنوز بسیاری از طبیعت‌گردان به آن پا نگذاشته‌اند. این تنگه در بخش شمالی کویر قرار گرفته است و با شهداد ۱۳۰ کیلومتر فاصله دارد. 

در ابتدای تنگه رتیل دیوارهای بلندی با ارتفاع نزدیک به ۵۰ متر می‌بینید. این دیوارها از ماسه‌های درشتی تشکیل شده است که به صورت لایه لایه هستند. این تنگه محل زندگی حشرات مختلف به‌ویژه رتیل‌هاست. انواع رتیل‌های ریز و درشت در این تنگه، قدم زدن را به کاری سخت و ماجراجویانه تبدیل کرده‌اند. از آنجایی که خطرات سفر به این تنگه کم نیستند، بهتر است با یک راهنمای گردشگری راهی آنجا شوید.

۶. نبکاها

یکی دیگر از زیبایی‌های منطقه گلدان‌های طبیعی یا نبکاها هستند. این گلدان‌ها در اثر فرسایش آب و خاک در اطراف درختچه‌های گز ایجاد می‌شوند و گاهی طول آنها به ۱۰ متر نیز می‌رسد. برای تماشای نبکاها باید عازم بخش غربی این کویر شوید. در ۲۰ کیلومتری شهداد، نبکاها خودنمایی می‌کند. نظیر این نبکاها در صحراهای آفریقا مشاهده شده است، البته در آن صحراها طول نبکا از ۳ متر بیشتر نمی‌شود. پس گلدان‌های طبیعی این کویر کجا و نبکاهای آفریقا کجا؟ 

۷. ریگ یلان

برای آنکه ابهت بیابان را درک کنید، باید راهی ریگ یلان شوید. ریگ یلان بیابانی ماسه‌ای است که طبیعتی بکر و دست‌نخورده دارد. در ریگ یلان روباه شنی و حشراتی نظیر رتیل زندگی می‌کنند. سکوت این بیابان شنی و غرق شدن در چشم‌اندازهایش شما را به بیابان‌های قصه‌های هزار و یک شب یا سفرهای سندباد می‌برد. کسی چه می‌داند؟ شاید هم در گوشه‌ای از این بیابان جادویی یک چراغ جادو پیدا کنید که لابه‌لای شن‌ها دفن شده است! 

ریگ یلان در بخش شرقی لوت مرکزی واقع شده است و استان‌های خراسان جنوبی، کرمان و سیستان‌ و بلوچستان را به یکدیگر پیوند می‌زند. برای سفر به این بیابان شنی باید راهی روستای ده سلم در جنوب غربی شهر نهبندان شوید. این روستا با ریگ یلان ۳۵ کیلومتر فاصله دارد.

دیدنی های نزدیک به دشت لوت

جاهای دیدنی این دشت بزرگ کم نیستند. در این دشت هر طرف که سر بچرخانید یکی از عجایب و شگفتی‌های کویری را می‌بینید. با وجودِ این، بهتر است در سفر به این کویر از دیدنی‌های اطراف آن نیز بازدید کنید. با توجه به اینکه این منطقه دشتی وسیع است، از هر طرف با یک جاذبه احاطه شده است که ما مهم‌ترین آنها را به شما معرفی می‌کنیم.  

۱. آب‌انبار شهداد

آب‌انبار حاج محمدتقی شهداد که به آب‌انبار شهداد مشهور شده، در نزدیکی کویر لوت و در شهداد قرار گرفته است. این آب‌انبار که در زمان قاجار ساخته شده است، به عنوان مدورترین آب‌انبار استان کرمان شناخته می‌شود. آب‌انبار شهداد در گذشته یخچال سنتی مردم به شمار می‌رفت. اهالی این شهر در فصل زمستان آب‌انبار را از آب رودخانه شهداد پر می‌کردند. سپس، به آن کمی نمک می‌افزودند تا تصفیه شود. این آب تصفیه‌شده منبع آب تابستانی مردم بود. 

۲. قلعه شفیع‌آباد

کاروانسرا یا قلعه شفیع‌آباد یکی دیگر از جاهای دیدنی است که در سفر به این کویر حتما باید از آن بازدید کنید. این کاروانسرا در گذشته محل توقف کاروان‌هایی بود که از دشت لوت عبور می‌کردند. این قلعه در زمان قاجار بنا شده است و اطرافش را درختان نخل دربرگرفته‌اند. برج‌های دیده‌بانی این قلعه در اطراف دروازه‌ آن ساخته شده‌اند. داخل قلعه هم اتاقک‌هایی وجود دارد که مسافران در آن استراحت می‌کردند. قلعه شفیع‌آباد یکی از آخرین سازه‌ها پیش از کویر لوت است و برای دیدن آن باید راهی روستای شفیع‌آباد در نزدیکی شهداد شوید. 

۳. باغ شازده ماهان

مگر می‌شود از زیبایی‌های مناطق کویری گفت و از باغ شاهزاده یا شازده ماهان حرفی نزد؟ این باغ شگفت‌انگیز در میان مناطق کویری کرمان خودنمایی می‌کند. باغ شازده یادگاری از دوران قاجار است و یکی از مشهورترین باغ‌های جهان به شمار می‌رود. نام این باغ تاریخی در سال ۱۳۹۰ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. 

بهترین فصل برای بازدید از کویر لوت

فراموش نکرده‌ایم که گرم‌ترین نقطه زمین در این کویر واقع شده است. پس اصلا عجیب نیست اگر بدانیم که این دشت بیابانی در تابستان‌ها به منطقه‌ای گرم و سوزان تبدیل می‌شود. هرچند شب‌ها هوا کمی خنک‌تر است، اما اگر از گرمای هوا گریزان هستید، فکر سفر تابستانی به این منطقه را از سر بیرون کنید. زمستان کویر نیز دست کمی از تابستان آنجا ندارد. در زمستان هوای کویر به قدری سرد می‌شود که استخوان‌هایتان از سرما ترک می‌خورند! پس چه موقعی از سال بهترین زمان برای کویرگردی است؟ بله، برای سفر به دشت لوت باید فصول خنک‌تر سال یعنی پاییز و بهار را انتخاب کنید. در این فصول از سال، تورها و کمپ‌های کویرگردی رونق می‌گیرند و آب‌وهوای منطقه به بهترین حالت خود می‌رسد.

در سفر به کویر لوت کجا اقامت کنیم؟

در اطراف کویر لوت اقامتگاه‌های مختلفی وجود دارند که می‌توانید در یکی از آنها اقامت کنید. اکوکمپ ستاره در نزدیکی کلوت‌های شهداد و کمپ کویری شهداد در حاشیه غربی کویر از جمله این اقامتگاه‌ها هستند. در این اقامتگاه‌ها امکانات لازم برای مهمانان فراهم شده است که آب آشامیدنی، برق، فروشگاه، حمام و سرویس بهداشتی از جمله آنهاست. در اطراف این کمپ‌ها نیز امکاناتی مانند سافاری و شتر برای کویرگردی در اختیار مهمانان قرار می‌گیرد. شما می‌توانید پس از پیاده‌روی و عکاسی در کویر در یکی از این کمپ‌ها اقامت کنید. مشاهده آسمان شب‌های کویر در این کمپ‌ها نیز لذتی دیگر دارد. 

نکات مهم در سفر به دشت کویر

پیش از همه باید بگوییم که سفر انفرادی به کویر یک اشتباه محض است! برای سفر به این منطقه بهتر است که یک تور کویر لوت پیدا کنید و با آن همراه شوید. برای یافتن این تورهای کویرگردی هم می‌توانید از ایرانگرد کمک بگیرید. این تورها در زمانی برگزار می‌شوند که این منطقه آب‌وهوای مناسبی دارد. در واقع، برای برگزاری این تورها تمام شرایط از جمله شرایط آب‌وهوایی در نظر گرفته می‌شوند.

همچنین یادتان باشد که در سفر به کویر باید لوازم ضروری نظیر غذا و خوراکی، آب آشامیدنی، کفش مناسب، قطب‌نما، نقشه، عینک و کلاه آفتابی و کرم ضدآفتاب را به همراه داشته باشید. 

دشت لوت یکی از بزرگترین مناطق بیابانی جهان را در خود جای داده است. این دشت پهناور جاذبه‌های بیشماری دارد که باعث می‌شود هر سال بسیاری از طبیعت‌گردان از سراسر ایران و جهان به آن پا بگذارند. آیا شما تاکنون تجربه کویرگردی داشته‌اید؟ اگر تا به حال به این دشت کویری سفر کرده‌اید، تجربیات سفرتان را با ما در میان بگذارید.