حمام فین کاشان: معرفی حمامی که بخشی از تاریخ شد + عکس

اگر به تاریخ و معماری علاقه دارید حمام فین کاشان شما را مجذوب خود خواهد کرد. این مجموعه شامل دو حمام است که در باغ فین قرار گرفته‌اند. در ادامه نگاهی به این حمام می‌اندازیم، ماجرای قتل امیرکبیر را شرح می‌دهیم، با بخش‌های مختلف و شگفتی‌های معماری هر بخش آشنا می‌شویم و نحوه دسترسی و ساعات بازدید از این بنای تماشایی را نیز بازگو خواهیم کرد.

فهرست مطالب:

• آشنایی با حمام فین کاشان
• ماجرای قتل امیرکبیر
• بخش‌های مختلف حمام
• آدرس و ساعت بازدید

نگاهی به حمام فین بیندازیم

حمام تاریخی فین کاشان یکی از معروف‌ترین جاهای دیدنی کاشان به شمار می‌رود که در باغی به نام فین واقع شده است. در این باغ دو حمام به نام‌های حمام بزرگ یا سلطانی و حمام کوچک یا صفوی قرار دارد که حمام صفوی به جهت ماجراهای تاریخی‌ که از سر گذرانده از حمام سلطانی مشهورتر است. قدمت حمام کوچک به دوران صفوی و قدمت حمام سلطانی به دوران قاجار برمی‌گردد. حمام سلطانی به دستور فتحعلی شاه قاجار ساخته شد. 

به طور کلی مجموعه‌ باغ فین و دو حمامی که در آن قرار دارد، از جهت معماری و تاریخی مورد توجه هستند. حمام فین کاشان در سال 1314 هجری شمسی وارد فهرست آثار ملی ایران شد و در سال 2011 میلادی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. قابل ذکر است که این بنا در سال 1344 مرمت شده است. در ادامه بیشتر با معماری این دو حمام و تاریخچه آن‌ها خواهید خواند.

علت اهمیت حمام فین کاشان 

همان طور که پیش‌تر اشاره شد، اهمیت این حمام‌ها از دو حیث تاریخی و معماری قابل بررسی است. اولین حمامی که در این مجموعه ساخته شد حمام کوچک یا حمام صفوی بود. این بنا متعلق به دوران صفویه است و با هدف استفاده خدمتکاران ساخته شده بود. این حمام به دلیل ماجرای تاریخی قتل امیرکبیر، صدر اعظم ناصرالدین شاه قاجار، که در دی ماه 1230 رخ داد، معروف است. بعد از آن که امیرکبیر در این حمام به قتل رسید، برای مدتی حمام تاریخی فین کاشان از یادها رفت و در دوران مشروطه بخش‌هایی از آن غارت شد.

حمام بزرگ یا سلطانی مورد استفاده حاکمان و بزرگان ایل قاجار قرار می‌گرفت و دستور ساخت آن توسط فتحعلی شاه قاجار داده شده بود. این بنا از نظر معماری بسیار پیشرفته‌تر از حمام کوچک است و استفاده خدمه از آن ممنوع بود.

ماجرای قتل امیرکبیر در این حمام

این حمام راوی یک داستان غم‌انگیز تاریخی، یعنی قتل میرزا تقی خان امیرکبیر است. امیرکبیر در دوران صدارت خود دو نظریه مهم داشت؛ یکی کم کردن مزایای درباریان و دیگری کم کردن روابط شاه با بستگان و به دلیل این دو نظریه بسیار مورد خشم بزرگان قاجار و دولتمردان قرار گرفته بود. امیر کبیر همچنین در برابر سفرای خارجی سازش ناپذیر بود.

از طرف دیگر ناصرالدین شاه اعتماد کافی به امیرکبیر نداشت. او در سفری که در تاریخ 1267 هجری قمری به اصفهان داشت، احساس کرد ممکن است امیرکبیر بخواهد برادر کوچکش عباس میرزا را به جای او به شاهی بنشاند و همین امر باعث شد عباس میرزا و مادرش را نیز به قم تبعید کند.

بنابراین امیرکبیر همواره درباریان به خصوص میرزا آقاخان نوری و مهد علیا یعنی مادر ناصرالدین شاه با امیرکبیر مخالف و از او خشمگین بودند. برخی از درباریان نیز فکر می‌کردند که امیرکبیر می‌خواهد شاه شود. در نهایت امیرکبیر در 20 آبان 1230 یعنی درست دو ماه قبل از آنکه به قتل برسد، از مقام صدر اعظمی عزل شد.

چهار روز بعد شاه به امیرکبیر نامه نوشت و گفت می‌خواهد امور کشوری را بر عهده بگیرد ولی کاری به امور لشگری ندارد. به همین خاطر امیرکبیر خواست ملاقاتی با شاه داشته باشد. شاه ملاقات را یک روز عقب انداخت تا میرزا آقاخان نوری را به صدارت منصوب کند. بعد از این اتفاق امیرکبیر در سلام شاهانه شرکت نکرد و بیش از پیش مورد غضب درباریان قرار گرفت. پس از چندی یعنی در تاریخ 30 آبان امیرکبیر از تمامی مناصب عزل و همراه با خانواده‌اش به فین کاشان فرستاده شد. 

تبعید در کاشان 40 روز طول کشید و پس از آن امیر را در حمام فین کاشان به قتل رساندند. در رابطه با چگونگی قتل او گفته می‌شود که ابتدا رگ‌های دست‌ها و پاهای امیرکبیر را باز کردند و خون زیادی از وی رفت. بعد با چکمه لگدی بر میانه کتفش زدند و دستمال در دهانش گذاشتند تا اینکه جان به جان آفرین تسلیم کرد.

همین واقعه تلخ باعث شده است تا حمام تاریخی فین کاشان سالانه بازدیدکنندگان زیادی داشته باشد. در این حمام تابلویی نصب شده است که روی آن نوشته‌اند «محل شهادت میرزا تقی خان امیرکبیر قهرمان مبارزه با استعمار». پیکر این بزرگ‌مرد ابتدا در کاشان در نزدیکی امامزاده حبیب موسی دفن شد و پس از آن به درخواست همسرش که خواهر ناصرالدین شاه بود، به کربلا منتقل و در آن جا به خاک سپرده شد.

بخش‌های مختلف و شگفتی‌های معماری حمام فین

همان طور که پیشتر گفته شد، در باغ فین دو حمام وجود دارد که با نام‌های حمام کوچک و حمام بزرگ شناخته می‌شوند و حمام کوچک است که بیشتر آن را به نام حمام فین کاشان می‌شناسند. این حمام به دلیل اینکه مخصوص خدمه بوده و بزرگان به آن نمی‌رفتند، معماری ساده‌تر و ابعاد کوچک‌تری دارد. حمام کوچک از چند قسمت ساخته شده است که این بخش‌ها شامل ورودی، گرم‌خانه، خزینه، آب‌نما و سربینه یا همان رختکن می‌شود.

اما حمام بزرگ که در دوران قاجار و به دستور فتحعلی شاه ساخته شد، معماری حیرت‌انگیزی دارد و نشان‌دهنده سبک غالب معماری در دوران قاجار است. در حمام سلطانی تمامی بخش‌هایی که در حمام کوچک وجود دارد، مثل ورودی، گرم‌خانه، خزینه، آب‌نما و سربینه دیده می‌شوند، اما همه این بخش‌ها باشکوه‌تر طراحی شده و تعداد سربینه‌ها نیز دو عدد است. 

در یکی از این سربینه‌ها یا رختکن‌ها نورگیری قرار دارد که به شکل مشبک بوده و به سمت باغ فین دید دارد. در سربینه یا رختکن دیگر حوضی در قسمت مرکزی قرار گرفته است. تمامی ستون‌هایی که در بخش اصلی حمام قرار دارند با سنگ‌های مرمر پوشیده شده‌اند و در قسمت سر ستون پر از نقاشی‌ها و تزئینات رایج در دوران قاجار است.

به طور کلی پس از آن که شست‌وشو و استحمام در قسمت اصلی تمام می‌شد، به سربینه دوم که حوض دارد، وارد می‌شدند و پس از آن به سربینه اول که نورگیر مشبک دارد، می‌رفتند و بعد از خروجی حمام خارج می‌شدند. حوضی که در وسط رختکن دوم قرار دارد، برای آن است که پاها در آن شسته شود و پس از شست‌وشوی پا به بخش بعدی بروند. وجود این دو سربینه باعث می‌شود تا بدن به شکل تدریجی خود را با دمای بیرون مطابقت دهد.

از دیگر بخش‌های حمام فین می‌توان به خزینه آن اشاره کرد. خزینه بزرگ‌ترین بخش حمام است که افراد در آن قسمت، خود را شست‌وشو می‌دهند. در مرکز این بخش حوضچه آب وجود دارد که مردم خود را در آن می‌شویند. در رابطه با سیستم تعویض آب این حوضچه‌ها در حمام سلطانی و حمام صفوی تفاوت‌هایی وجود دارد. در حمام سلطانی که ابعاد بزرگ‌تری دارد و پیشرفته‌تر ساخته شده است، کانال‌هایی در کف حمام وجود دارد که آب حوضچه را عوض می‌کنند تا آب آن همواره تمیز باشد. 

گرم‌خانه یکی دیگر از اتاق‌های موجود در حمام است که دمایی بالاتر از بخش‌های دیگر دارد و هوای آن می‌تواند خشک یا مرطوب باشد. گرم‌خانه در حمام فین کاشان چیزی مشابه سونای خشک و مرطوب امروزی است.

یکی از شگفتی‌های معماری که در حمام تاریخی فین کاشان دیده می‌شود، سیستم آبرسانی آن است. آب این حمام از طریق چاه تامین می‌گردید. دهانه این چاه در پشت بام قرار داشت و به همین علت نیاز بود تا کارگرانی باشند که از این چاه آب بگیرند. آبی که از این چاه گرفته می‌شد به جوی آبی ریخته می‌شد که در کنار چاه قرار داشت و این جوی، آب را تا خزانه هدایت می‌کرد. 
گرمای موجود که توسط هیزم و زغال ایجاد شده بود، آب را گرم می‌کرد و به دمای مطلوبی برای شست‌وشو می‌رساند و آب گرم به جوی دیگری وارد می‌شد. با وجود جوی آب سرد و جوی آب گرم هر دو آب برای استحمام وجود داشت. بخشی از آبی که در جوی‌های آب وجود داشت از چشمه سلیمانیه سرچشمه می‌گرفت.

نکته قابل توجه دیگری که در ساخت حمام تاریخی فین وجود دارد، استفاده از مصالحی مانند ماسه، ساروچ و آهک در ساخت این بناست که باعث می‌شود، دیوارها ضد آب بوده و این بنا محکم و استوار در طی سالیان باقی بماند.

آدرس حمام فین و ساعات بازدید از آن

حمام تاریخی فین کاشان در استان اصفهان، شهرستان کاشان، شهر کاشان، خیابان امیرکبیر و در باغ فین قرار دارد. ساعت بازدید از این حمام در نیمه اول سال 9 صبح تا 19 و در نیمه دوم سال 9 صبح تا 17 است. توجه داشته باشید که این بنای تماشایی در روزهای تاسوعا و عاشورا، بیست و یک رمضان، بیست و هشت صفر، چهارده خرداد و بیست و پنج شوال تعطیل است.

برای دسترسی به حمام تاریخی فین کاشان می‌توانید با ماشین شخصی، اتوبوس یا قطار خود را به شهر کاشان برسانید و سپس وارد خیابان امیرکبیر شوید. اگر این خیابان را تقریبا تا انتها ادامه دهید، به باغ فین خواهید رسید و می‌توانید پس از گشت‌وگذار در باغ فین از این حمام تاریخی دیدن کنید. البته در این سفر بازدید از دیگر جاهای دیدنی کاشان را از دست ندهید.

در این مطلب اشاره شد که مجموعه فین شامل دو حمام است که در باغ فین قرار گرفته‌اند. یکی از این حمام‌ها به نام حمام کوچک یا حمام صفوی شناخته می‌شود که معماری ساده‌تری دارد و دلیل شهرت آن ماجرای قتل میرزا تقی خان امیرکبیر صدر اعظم ناصرالدین شاه است و از علل مهم توجه گردشگران به این حمام به شمار می‌رود. حمام دوم به نام حمام بزرگ یا سلطانی شناخته می‌شود که معماری خیره‌کننده‌ای دارد. از دیگر جذابیت‌های حمام فین کاشان می‌توان به سیستم آبرسانی آن اشاره کرد که از طریق یک چاه و چشمه سلیمانیه تامین می‌شده است. 

در آخر ناگفته نماند که شما می‌توانید برای سفر به کاشان و بازدید از جاهای دیدنی این شهر تاریخی همچون حمام و باغ فین روی ایرانگرد حساب کرده و یافتن بهترین تورها و رزرو اقامتگاه را به ایرانگرد بسپارید.