بندر سیراف: سفری به گنج تجاری پنهان در دل خلیج فارس

بندر سیراف بخش پنهانی از دیدنی‌های خلیج فارس را به تصویر کشیده است. جایی در جنوب غربی ایران که با داشتن جذابیت‌های بسیار، یک سفر فراموش‌نشدنی برای شما رقم می‌زند. اگر این بندر استراتژیک و باستانی ایران را چندان نمی‌شناسید، فقط چند دقیقه زمان کافی‌ است تا با تمام جاهای دیدنی بندر سیراف، سرگذشت تاریخی، طبیعت بی‌نظیر و شگفتی‌های این منطقه آشنا شوید. در این مقاله سری به این بندر می‌زنیم و در خیابان آن که تنها خیابان این شهر است، می‌گردیم؛ سپس به دل طبیعت می‌رویم. طبیعتی که چشم‌اندازی از فیروزه خلیج فارس از یک‌سو و خاکی کوه‌های بلند از سوی دیگر دارد. اگر طبیعت‌گرد هستید، اینجا همان مقصدی‌ است که هرچه زودتر باید آن را در لیست سفرهای رویایی خود بگذارید، اگر هم عاشق شهرگردی هستید، اینجا جاذبه‌های زیادی منتظر شماست.

بندر سیراف کجاست؟

در جنوب غربی ایران و استان ساحلی و زیبای بوشهر، یکی از زیباترین بنادر ایران یعنی سیراف قرار گرفته است. بندری که راوی سرگذشت‌های تاریخی زیادی از چند هزار سال پیش تاکنون است. این بندر زیبا به عنوان یکی از دیدنی‌های استان بوشهر در بخش مرکزی شهرستان کنگان و در فاصلهٔ ۲۴۰ کیلومتری جنوب شرقی بندر بوشهر و ۳۸۰ کیلومتری بندرعباس واقع شده است.

در واقع اینجا حد فاصل کنگان و عسلویه به شمار می‌رود که اگر بخواهید از مبدا هر یک به مقصد دیگری بروید، حتماً از سیراف عبور خواهید کرد. موقعیت استراتژیکی این بندر از لحاظ جغرافیایی که بین کوه و دریا قرار دارد، باعث شده است که از گذشته تا کنون اینجا مهم‌ترین راه ارتباطی خلیج فارس با شرق و غرب (کشورهایی مثل چین، هند و کشورهای آفریقایی و حتی اروپایی) باشد.

دسترسی به بندر زیبای سیراف

اگر می‌خواهید بدانید بندر سیراف کجاست و چگونه می‌توانید به آن برسید باید بگوییم که برای رفتن به این منطقه دو مسیر  دارید؛ از سمت بوشهر یا از سمت عسلویه. این بندر، ترمینال مسافربری به‌صورت مستقیم ندارد و فقط از این دو مبدا است که می‌توانید خود را به آنجا برسانید.

• دسترسی از بوشهر: در ترمینال کنگان، سوار اتوبوس‌های عسلویه شوید؛ در مسیر و ایستگاه پل طاهری (سه‌راه سیراف) پیاده شده و یک ماشین سواری به سمت بندر بگیرید.
• دسترسی از عسلویه: از مبدا مورد نظر خود، اتوبوس‌های عسلویه را سوار شده و در کنار پل طاهری پیاده شوید. اینجا هم مثل مسیر قبلی از ماشین سواری برای رسیدن به بندر استفاده کنید.

گشت و گذاری در سیراف

اکنون زمان گشت‌وگذار در زیبایی‌های بندر و رفتن به جاهای دیدنی سیراف است. اما قبل از اینکه به بازار، قلعه یا مسجد قدیمی این بندر برویم، کمی به تاریخش سفر کنیم تا بدانیم در دل تاریخ و جغرافیای این سرزمین چه می‌گذرد!

از تاریخ تولد بندر سیراف تا شکوه تاریخی!

تولد این بندر به زمان ساسانی بازمی‌گردد؛ زمانی که اردشیر بابکان سنگ بنای این بندر را در سده سوم میلادی گذاشت تا یکی از مهم‌ترین و پررونق‌ترین مراکز تجاری دنیا در آن زمان را با صادرات دریایی معرفی کند. اینجا تا سده چهارم خورشیدی همچنان پررونق بود تا اینکه کم کم چهره دیگری را به خود دید.

یکی از مهم‌ترین دلایل رونق بندر زیبای سیراف این بود که در بخشی از مسیر دریایی «راه ابریشم» قرار داشت. مسیری که به دلیل مرکز گذر هند به «راه ادویه» هم معروف شده و خط ارتباطی تجارت را از غرب و شرق در این منطقه هموار کرده بود؛ یعنی از سیلان، هند و چین تا آفریقا و بنادر اروپایی. در این دوره که حدود قرن چهار و پنج قمری بود، این بندر اوج شکوفایی خود را به چشم می‌دید و مردمان این منطقه با کشورهای مختلف در ارتباط بودند و علاوه‌ بر تجارت، برای سفر به کشورهای حاشیه خلیج فارس، شرق آسیا و آفریقا می‌رفتند.

گواه این تاریخ تولد، حفاری‌های باستان‌شناسی در حدود ۷۰ سال پیش است که در نتیجه آن، اشیاء مختلفی مثل سفال‌هایی با نقش‌های مختلف، پارچه‌هایی از شرق آسیا و زیورآلات به‌دست آمده است.

معماری شهر تاریخی سیراف

بندر سیراف در یک بخش خود خانه‌هایی با معماری پلکانی دارد؛ چیزی شبیه به معماری ماسوله با این تفاوت که دیواره‌های گچی داشته و اتاق‌ها و دیواره‌های منقش آن در دو و سه طبقه ساخته شده‌اند. گچ‌بری‌های موجود در دیواره‌ها و کتیبه‌های کشف شده با اشکال مختلفی مثل «گل ساسانی شش و هشت پر»، «انار»، «نیلوفر»، «برساو»، «انجیر»، «موگ»، «سرو»، «تاک» و «جام سیمین» با شمایلی بادبزنی از برگ «نخل» است که شانه به شانه کتیبه‌های کشف شده در شوش و تیسفون می‌زند. 

یکی از جذابیت‌های سیراف نقشه هوایی این بندر است که از بالا شبیه به هلال ماه، با پهنای باریک و به‌ صورت کشیده، خود را نشان می‌دهد. گویی این بندر یک گنج پنهان، در جنوب ایران است که کمتر کسی از آن باخبر بوده و یکی از جذاب‌ترین جاهای دیدنی بوشهر به‌شمار می‌رود.

دیدنی‌های نزدیک به سیراف

بعد از آشنایی با این تاریخ بی‌نظیر، در ادامه سری به جاهای دیدنی سیراف و اطراف آن می‌زنیم.

• گورستان صخره‌ای: قدیمی‌ترین بقایای پیدا شده در آن نشان می‌دهد قدمت این گورستان به زمان ساسانیان می‌رسد. نکته جالب در مورد این گورستان، دفن مردم با ادیان مختلف است که آزاداندیش بودن مردم این منطقه را نشان می‌دهد.
• قلعهٔ نصوری: یکی دیگر از دیدنی‌های تاریخی‌ است که با نام عمارت شیخ جبار نصوری هم شناخته می‌شود. این عمارت ۲۰۰ ساله با دو حیاط اندرونی و بیرونی و یک شاه‌نشین روی یک تپه بلند و با چشم‌انداز دریا توسط شیخ جبار دوم، پدربزرگ شیخ ناصر نصوری در اوایل دوره قاجاریه بنا شده است. از جذابیت‌های عمارت نصوری، می‌توان به ۱۸ تابلو از مجالس شاهنامه فردوسی در ایوان غربی قلعه اشاره کرد.
• گور سیبویه: حدود ۲۰ سال پیش در لیست آثار تاریخی ایران به ثبت رسید و از جاهای دیدنی این شهر است که قدمت آن به اوایل دوران اسلامی می‌رسد.
• مسجد جامع: بنای دیگری است که قدمت آن به سده دو ه‍جری قمری می‌رسد. این بنا با معماری شبستانی از مساجد اولیه در صدر اسلام به شمار می‌رود. این اثر هم به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده ولی متاسفانه به دلیل نزدیکی به ساحل دریا، آسیب‌های زیادی به آن وارد شده است.
• بازار سیراف: با مغازه‌های کوچک و بزرگ که به‌ صورت یک ردیف، در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند، به عنوان یک بازار قدیمی از دیگر جاهای دیدنی سیراف به شمار می‌رود.
• موزه باستان‌شناسی: در خانه دکتر وایت‌هاوس بنا شده است. شخصی که در دهه ۱۳۴۰ سرپرست گروه باستان‌شناسان بندر سیراف بود. در بخش اول موزه سنگ‌نوشته‌ها، قبور سنگی، صنایع سفالی، یافته‌های دکتر وایت‌هاوس، تابلو‌ها و عکس‌ها قرار دارد. بخش دوم شامل صنایع دستی منطقه است. بخش سوم به صنایع دریایی، ماهی‌ها و صدف‌ها اختصاص دارد.
• آتشکده: یکی از بناهای قدیمی این بندر است که اتاقی مربع شکل با گچ‌بری داشته و روی تپه‌ای مشرف به دره لیر قرار دارد.
• آرامگاه قطب‌الدین شیرازی: شخصی که از علمای ایرانی قرن هفتم بود و در گسترش حکمت و فلسفه، علوم طبیعی، پزشکی و هنر نقش مهمی داشت.
• دخمه‌های باستانی: کوه های مشرف بر دامنه‌های شمالی کوه های سیراف هستند. این دخمه‌ها در یک روایت گورهای زرتشتیان در گذشته به‌شمار می‌رفتند ولی در روایت دیگر حوضچه‌هایی برای نگهداری آب باران بوده‌اند.

بهترین زمان سفر به سیراف بوشهر

اکنون که می‌دانید بندر سیراف کجاست و از هوای گرم آن خبر دارید، پس برای دیدن جاهای دیدنی سیراف در گرمای جنوب، دل به خنکی پاییز و زمستان بسپارید و این دو فصل را برای سفر انتخاب کنید. به‌طور کلی بهترین زمان سفر به بوشهر، فصل‌های خنک سال هستند. چرا که هوا در این منطقه آنقدر گرم است که در پاییز، احساس بهار را خواهید داشت. البته از بادهای خنک آن در شب غافل نشوید و حتما یک لباس گرم هم همراه خود ببرید.

اوایل بهار و تعطیلات عید هم فرصت مناسبی برای گشتن در این منطقه محسوب می‌شود. در این زمان گرچه کمی شلوغ‌تر است ولی راحت‌تر می‌توانید روی حمل و نقل یا اقامت حساب کنید. آب و هوای این منطقه تا اواسط اردیبهشت ماه خوب و دلچسب است. اما در فصل تابستان اصلا نمی‌توانید روی آن حساب کنید.

غذاهای محلی و سوغات سیراف

با سفر به این بندر از جمله اصلی‌ترین چیزهایی که حتماً باید به سراغ آن بروید، شکم‌گردی و خرید سوغاتی است. 

طعم تند غذاهای جنوبی، یادگاری از سفر جنوب

غذاهای جنوبی را به هیچ‌وجه از دست ندهید. طعم‌های خاص و البته تندی که با ادویه‌های محلی نظیرش را در جای دیگری جز جنوب ایران پیدا نخواهید کرد. اگر می‌خواهید لذت خوردن غذاهای جنوبی را کامل کنید، به رستوران‌های محلی بروید تا طعم واقعی غذا را بچشید. 

بهترین غذاهای بندر، ماهی تنوری با ترکیب سبزی‌های معطر است که حتماً باید آن را امتحان کنید. ماهی کبابی هم با فیله ماهی و ترکیب ادویه‌ها درست می‌شود و یکی دیگر از غذاهای خوشمزه سیرافی است. ودام، ته‌چین ماهی، پلیل، گل نشک، او سرابی، تهمه و مجک هم دیگر غذاهای محلی سیراف هستند که قبل از سفارش می‌توانید از ترکیبات آن‌ها بپرسید تا با توجه به ذائقه خود یک غذای خوشمزه جنوبی نوش جان کنید.

سوغات سیراف، از هنر دست تا خوشمزه‌های شیرین

با سفر به سیراف حتما از صنایع دستی آن دیدن کرده و از هنر دست مردمان این خطه حمایت کنید. البته که سوغاتی این شهر فقط صنایع دستی نیست و می‌توانید خوراکی‌های خوشمزه‌ای را هم بخرید. از صنایع دستی می‌توان به زری‌بافی که روی شلوارهای بندری دوخته می‌شود، سوزن‌دوزی، گلیم‌بافی و حصیربافی اشاره کرد.

از خوردنی‌های خوشمزه این منطقه هم می‌توان موارد زیر را برشمرد: 

• شلیخ (خرمای خارک که آن را بدون هسته و در آفتاب خشک می‌کنند)
• الوک (نوعی بادام وحشی محلی)
• نان‌های محلی همچون ارهین، نگاره، نان تنوری، نان تابی (ماهیتابه‌ای)
• خرما خشکو (ترکیب خرما و کشک خشک)
• خارک
• انواع میگو، ماهی و خرچنگ
• حلوای انگشت پیچ
• حلوای برنج

اقامت در سفر به بندر سيراف

پس از یک گشت‌وگذار حسابی نوبت به اقامت می‌رسد. در بندر سیراف به دلیل محلی بودن و همچنین کوچکی آن گزینه‌های شما برای اقامت کمی محدودتر است. گرچه لذت زندگی به سبک سنتی و مردم محلی در اقامتگاه بومگردی را نباید به این سادگی‌ها از دست بدهید. اقامتگاه نصوری سیراف یکی از گزینه‌های پیش‌روی شماست. این اقامتگاه روبه‌روی اسکله قرار دارد.

اگر هم مسافر یک روزه سیراف هستید و اینجا را برای گشتن انتخاب کردید، می‌توانید در بوشهر اقامت کنید. در این شهر هتل‌های مختلفی وجود دارد که با بودجه‌های مختلف می‌توانید آن‌ها را رزرو نمایید. هتل سیراف، هتل دلوار، هتل آپارتمان پاسارگاد از جمله هتل‌های بوشهر هستند.

گزینه دیگر هم اجاره سوئیت‌های محلی‌ است که معمولا قیمت‌های به‌صرفه‌ای دارند و برای یک سفر اقتصادی مناسب هستند.

با وصف جذابیت‌های بندر سیراف زیبا تقریباً محال است که در سفر به جنوب سری به آنجا نزنید. این مقصد می‌تواند برای یک سفر مجزا یا در سفر بوشهرگردی انتخاب شود. اگر تصمیم به سفر دارید و می‌خواهد کوچه و پس‌کوچه‌های شهر را بگردید و چیزی را از قلم نیندازید، سری به تورهای ایرانگرد بزنید. تورهایی که همگی با حضور راهنمایان گردشگری رسمی برگزار می‌شوند و یک برنامه سفر تمام‌ و کمال را در اختیار شما می‌گذارند، اینقدر که خیالتان راحت خواهد بود که جاهای مختلف هر شهر را به‌طور کامل خواهید دید.