معبد آناهیتا: دومین بنای بزرگ سنگی ایران

آیا تاکنون نام معبد آناهیتا را شنیده‌اید؟ بنایی قدیمی که منصوب به یکی از ایزدان مهم باستانی ایران، یعنی ایزد بانو آناهیتاست و به عنوان دومین بنای بزرگ سنگی ایران شناخته می‌شود. راجع ‌به این اثر داستان‌ها و روایت‌های زیادی وجود دارد که باعث شده‌اند، مسافران و گردشگران بسیاری برای بازدید از این مکان به کرمانشاه سفر کنند. در این مطلب از ایرانگرد قصد داریم سری به این مکان تاریخی بزنیم و بیشتر در مورد آن بدانیم. پس تا انتها با ما همراه باشید تا این راهنمای گردشگری در سفر به کنگاور کمک حال‌تان باشد. 

فهرست مطالب:

• معبد آناهیتا کجاست؟
• آشنایی با معبد و معماری آن
• بهترین زمان سفر
• دیدنی‌های منطقه
• اقامت در این سفر

معبد آناهیتا کجاست؟

پیش از هرچیز اجازه دهید ببینیم معبد آناهیتا کجاست؟ برای پیدا کردن موقعیت مکانی این بنا باید سفری به استان کرمانشاه داشته باشیم. جایی که از گذشته‌های دور پا برجا بوده است و آثار تاریخی زیادی همچون طاق بستان در آن قرار دارد. 

احتمالا برخی فکر می‌کنند که قدیمی‌ترین اثر تاریخی استان کرمانشاه همین طاق بستان است. اما خوب است بدانید که اگر فقط حدود 100 کیلومتر از مرکز کرمانشاه به سمت شرق بروید، به شهری می‎رسید که یکی از قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین بناهای سنگی و باستانی ایران را در خود جای داده است. این مکان جایی نیست جز شهر کنگاور و معبد آناهیتا. مکانی برای بزرگداشت الهه آب و یکی از مهم‌ترین ایزدان باستانی ایران. برای رسیدن به این منطقه چندین مسیر پیش روی شما قرار دارد که در ادامه آن‌ها را معرفی می‌کنیم.

چگونه باید به این معبد رفت؟

همان‌طور که اشاره شد، این معبد باستانی در قسمت شرقی استان کرمانشاه و شهر کنگاور قرار دارد. برای سفر به این استان شما می‌توانید از هواپیما، قطار، اتوبوس و اتومبیل شخصی استفاده کنید. اما نکته‌ای که باید بدانید این است که کنگاور فرودگاه و راه‌آهن ندارد و پس از رسیدن به کرمانشاه باید بقیه مسیر را با خودرو طی کنید؛ می‌توانید از ماشین‌های خطی استفاده نمایید.

انتخاب بعدی شما می‌تواند سفر با اتومبیل شخصی باشد. اگر فرض کنیم که مبدأ سفر تهران است، برای رسیدن به کنگاور باید حدود 450 کیلومتر رانندگی کنید. به این منظور باید از همدان به سمت کرمانشاه و سپس کنگاور بروید. در این مسیر پس از رسیدن به کرمانشاه باید به سمت شرق بروید و حدود 1 ساعت رانندگی کنید تا به مقصد برسید.

گشتی در معبد آناهیتا بزنیم

با توجه به قدمت معبد آناهیتا، سفر به این مکان، سفری به دل تاریخ است. حتی تصور دیدن اثری که از دو هزار سال گذشته پا برجا مانده هم شگفت‌انگیز است، چه برسد به مواجه شدن با آن. این معبد همان ‌جایی است که می‌تواند شکوه هنر و معماری گذشته را به شما نشان دهد. این بنای خارق‌العاده روی تپه‌ای مقابل دشت کنگاور برای پاسداشت الهه آب ساخته شده است. 

البته برخی روایات نقل می‌کنند که این بنا یکی از کاخ‌های ناتمام خسروپرویز، پادشاه ساسانی است. اما شواهد موجود باعث می‌شوند که این روایت خیلی قابل استناد نباشد. همین شواهد گواه قدمت بیش‌تری برای بنا هستند و پیشینه ساخت آن را به اواخر دوران هخامنشی و اوایل دوران اشکانی می‌رسانند. گواه این مدعا هم می‌تواند سبک صفه‌سازی معبد (نوعی روش سکوسازی) و اصول ستون‌سازی آن باشد؛ همان سبکی که در ساخت تخت جمشید هم به کار رفته است. البته چنین موضوعی به بررسی‌های بیش‌تری نیاز دارد و بهتر است برای فهمیدن صحت و سقم آن به منابع اسنادی معتبر مراجعه کنید. 

معبد از گذشته تا امروز: تاریخچه معبد آناهیتا

همان‌طور کمی پیش‌تر بیان کردیم، یافته‌های باستان‌شناسی گواه شروع ساخت این معبد در دوره هخامنشی و ادامه و تکمیل آن در دوره‌های اشکانی و ساسانی هستند. در دوران باستان این مکان برای پاسداشت الهه آب و ایزدبانو آناهیتا ساخته شده بود، اما پس از ورود اسلام، معبد دستخوش تغییرات زیادی شد و مردم در قسمت غربی بنا یک امام‌زاده و بازار احداث کردند. این تغییرات کمی به مسائل سیاسی زمان و کمی هم به تغییر دین کشور مربوط می‌شد. 

با گذر زمان و رسیدن به دوره سلجوقی، تاسیسات شهری در این مکان احداث شد که تغییرات قابل توجهی در معبد ایجاد کرد و به نوعی نشان دهنده بی‌توجهی حکام به باورهای باستانی ایرانیان بود. پس از آن هم زلزله سال 1336 کار را تمام و خسارات جبران‌ناپذیری به بنا وارد کرد. 

معماری معبد آناهیتا

مهم‌ترین دلیل اهمیت معبد آناهیتا سبک معماری آن است و پژوهشگران زیادی این موضوع را مورد توجه قرار داده‌اند. سبک معماری این معبد مشابه سبک زیگورات‌سازی دوران باستان بوده و از پایین به بالا کوچک می‌شود. به بیان دقیق‌تر مانند یک هرم پلکانی برعکس است. 

بد نیست بدانید که سبک ساخت و ساز این معبد، شباهت بسیار زیادی با سبک معماری تخت جمشید دارد؛ ستون‌های بلند و سکوهای مسطح و پهن همگی باعث این شباهت‌ها می‌شوند. همین موضوع هم باعث می‌شود عده زیادی از پژوهشگران بگویند این معبد با الهام از سبک معماری یونانی ساخته شده است. عده دیگری هم هستند که از این فرضیه استقبال نمی‌کنند. به هر جهت انکار مراودات تمدن‌های باستانی ایران و یونان کاری عبث است؛ این مراودات گاهی در جنگ بوده و گاهی در صلح. به هر جهت حکومت‌ها از هم تاثیر می‌گرفتند و این تاثیر را در هنر و فرهنگ خود نمایان می‌کردند. 

چیزی که امروزه از معماری معبد آناهیتا به جا مانده، نشان می‌دهد که این بنا مجهز به سکوهایی برای هم‌سطح شدن با تپه و دیوارهایی سنگی بوده است. ورودی معبد در ضلع جنوبی قرار دارد که پلکانی برای آن تعبیه شده بود. آثار باقی‌مانده نشان می‌دهند که پس از پلکان ورودی، یک صفه با سه سکو وجود داشته است که در نهایت به آتشکده‌ای چهارطاقی منتهی می‌شد. 

متاسفانه امروزه بخش زیادی از این اثر مهم تاریخی از بین رفته است و مسئول این واقعه هم مردم هستند. از یک طرف عده‌ای در طی سالیان دراز برای کارهای شخصی و از روی بی اطلاعی گچ و آهک موجود در محوطه بنا را ذوب کردند؛ از طرف دیگر هم یادگاری نویسی‌های نابه‌جا که بی‌مسئولیتی برخی از مردم را نشان می‌دهد، موجب آسیب به بنا شده است. 

در مجموع در معماری این بنا مواردی چون ستون، دیوارهای سنگی اطراف بنا، صفه، پلکان ورودی و آثاری چون گورهای پارتی و تاسیسات سلجوقی خودنمایی می‌کنند. 

بهترین زمان برای سفر به معبد آناهیتا کنگاور

برای انتخاب بهترین زمان سفر، معمولا افراد فاکتورهای مختلفی مانند تعطیلات رسمی، شرایط اتومبیل و وضعیت آب‌وهوایی را در نظر می‌گیرند و البته آب‌وهوا عاملی است که تاثیر مستقیمی در کیفیت سفر دارد و می‌تواند همه چیز را تحت‌الشعاع قرار دهد. 

باید بدانید که کرمانشاه منطقه‌ای با آب‌وهوای معتدل کوهستانی است؛ این یعنی زمستان‌های سرد و تابستان‌های داغ. بنابراین بهترین زمان سفر به کنگاور و استان کرمانشاه، فصل‌های بهار و پاییز محسوب می‌شوند؛ یعنی زمانی که هوا خنک، آفتاب ملایم، دشت‌ها سبز و رودها پر آب هستند. در این زمان از دیدن مناظر مختلف حیرت‌زده می‌شوید و می‌توانید حسابی از پتانسیل‌های گردشگری منطقه لذت ببرید. 

دیدنی‌های نزدیک به معبد آناهیتا

همان‌طور که کمی پیش‌تر بیان کردیم موارد و عوامل مختلف باعث تخریب معبد آناهیتا شده‌اند و بخش زیادی از معبد از بین رفته است. به همین علت بازدید از آن خیلی طول نمی‌کشد و شما در این سفر فرصت بازدید از سایر مناطق تفریحی و گردشگری کنگاور را نیز خواهید داشت. به همین علت در ادامه تعدادی از دیدنی‌های نزدیک به معبد را معرفی می‌کنیم تا سفری پربار و لذت‌بخش داشته باشید. 

1. امام‌زاده ابراهیم 
   امام‌زاده ابراهیم یکی از جاهای دیدنی کنگاور است که در مجاورت معبد قرار دارد و در اثر زلزله سال 1336 تخریب و سپس بازسازی شد. این امام‌زاده یک گنبد قدیمی و دو مناره دارد که در طی بازسازی کمی از سبک معماری اصلی خود فاصله گرفتند. گنبد دو پوسته و آجری این مکان مهم‌ترین دلیل اهمیت آن است.
2. گودین تپه
   اگر کمی با تاریخ باستانی ایران آشنا باشید، حتما نام گودین تپه به گوش‌تان خورده است. محوطه‌ای که در 12 کیلومتری جنوب شرقی کنگاور قرار دارد و به عنوان یک سایت باستان‌شناسی مهم شناخته می‌شود. در این مکان آثاری از دوره مادها کشف شده است که شامل مواردی چون برج، اتاق‌های متعدد، تالار ستوندار و آشپزخانه می‌شود. برای این که مشتاق بازدید از این مکان شوید، این نکته را بدانید که گودین تپه متعلق به 820 سال پیش از میلاد است؛ یعنی چیزی در حدود دو هزار و هشتصد و چهل سال پیش. حتی تصور دیدن و مواجه شدن با چنین چیزی هیجان‌انگیز است.
3. پل کوچه
   یکی دیگر از مکان‌هایی که در سفر کنگاور می‌توانید به سراغ آن بروید، پل کوچه است که در قسمت شرقی شهر و روی رودخانه خرم قرار دارد. این پل بیش‌تر از حیث معماری اهمیت داشته و جاذبه‌های خیلی زیادی در اطراف خود ندارد؛ تنها همان رودخانه است و صفای منطقه. پل کوچه سازه‌ای از دوران صفویه به شمار می‌رود که شش پایه سنگی عریض دارد. تعدادی از این پایه‌ها نقش آبشکن را ایفا می‌کنند.
4. حمام کهنه
   حمام توکل یا کهنه حمام یکی دیگر از جاهای دیدنی کنگاور است که در ضلع غربی معبد و در ضلع جنوبی راسته پالاندوز‌ها واقع شده است. حمام دیگری هم در کنگاور وجود دارد که تحت عنوان حمام میدان شناخته می‌شود و در ضلع جنوبی قلعه قرار دارد.

مکان‌های دیدنی و گردشگری کنگاور خیلی زیاد هستند؛ مکان‌هایی که هم عاشقان تاریخ را سیراب کرده و هم چشم و روح طبیعت‌گردان را نوازش می‌کند. بنابراین سفر به کنگاور، سفری به دل تاریخ و طبیعت است. متاسفانه بررسی تمام این موارد در یک مطلب امکان پذیر نیست، بنابراین برای آشنایی بیش‌تر شما با دیدنی‌های نزدیک به معبد، در ادامه آن‌ها را نام می‌بریم.

• سراب کبوتر لانه
• سراب خرم آباد (بوجان)
• سراب فش
• سراب ماران
• مسجد جامع کنگاور

قابل ذکر است که سفر به کرمانشاه با تورهای گردشگری ایرانگرد می‌تواند به شما در داشتن سفری برنامه‌ریزی شده که در آن بتوان از اماکن و جاذبه‌های بیشتری بازدید کرد، کمک می‌کند. 

اقامت در سفر به معبد آناهیتا

بعد از گشت‌و‌گذار در کنگاور، نوبت به پیدا کردن محل اقامت است. برای اقامت در این سفر انتخاب‌های زیادی پیش رو ندارید؛ یا باید در اقامتگاه‌های بومگردی کنگاور ساکن شوید یا به کرمانشاه بازگردید و در هتل یا مهمان ‌سراهای کرمانشاه اقامت کنید. زیرا کنگاور هتل ندارد اما اقامتگاه‌های بومگردی خوبی دارد؛ مکان‌هایی مبله که می‌توانند انتخاب خوبی برای استراحت و تجدید قوا باشند. از میان این موارد می‌توانیم به اقامتگاه بومگردی چهارفصل فش، اقامتگاه بومگردی ریوار و اقامتگاه آرتین دینور اشاره کنیم که در سبک سنتی طراحی شده‌اند و شما با اقامت در آن‌ها زندگی نوستالژیک گذشته را تجربه خواهید کرد. 

در این مطلب از ایرانگرد سفری به کنگاور داشتیم و یکی از آثار تاریخی ایران را بررسی و معرفی کردیم. مکانی که با وجود ناملایمتی‌های فراوان سال‌های سال پابرجا مانده و پذیرای مسافران و گردشگران بسیار زیادی شده است. معبد آناهیتا مکانی ارزشمند و یادگار تاریخ باستانی ایران به شمار می‌رود و همه ما در برابر حفظ آن مسئول هستیم. 

بد نیست بدانید که برای بازدید از این مکان باید بلیط تهیه  کنید. همچنین در نظر داشته باشید که محوطه معبد در روزهای شهادت تعطیل و بازدید از آن ممنوع است. بنابراین پیشنهاد می‌کنیم پیش از سفر این موارد را در نظر بگیرید. نکته آخر هم این که لطفا نسبت به آثار تاریخی و هنری مسئول باشید و آن‌ها را از بین نبرید. تهیه یک بلیط به معنای مالک شدن شما نیست. 

از همراهی شما تا پایان این مطلب سپاس‌گزاریم و منتظر نظرات و پیشنهادات شما هستیم.