آیا می‌دانید ترکمن صحرا کجاست؟ چه جاذبه‌هایی دارد؟ و در کدام مناطق ایران گسترده شده است؟ ترکمن صحرا خطه‌ای سرسبز و وسیع در شمال شرقی ایران است که با طبیعتی بکر و زیبا و آب و هوایی دلپذیر مقصد جذابی برای گردشگران و دوستداران طبیعت به شمار می‌رود؛ چرا که جنگل‌هایی سبز، دشت‌های مخملین، رودها و آبشارهای پر آب، جاذبه‌های گردشگری طبیعی و تاریخی فراوان همه در کنار آشنایی با فرهنگ مردمان اصیل ترکمن، نویدبخش سفری خاطره‌انگیز و لذت بخش هستند. اگر شما هم می‌خواهید به این منطقه سفر کنید یا بیشتر در مورد آن بدانید، با ما همراه باشید.
فهرست مطلب:
ترکمن صحرا کجاست؟
ترکمن صحرا منطقه‌ای وسیع در شمال شرقی ایران و خانه مردمان خونگرم ترکمن است که شهرهای زیادی در شمال شرقی ایران و بخش‌هایی از کشورهای همسایه را دربردارد. با اینکه به این منطقه صحرا گفته می‌شود اما صحرایی در کار نیست و با ورود به این سرزمین با منطقه‌ای سرسبز و بسیار خوش آب و هوا روبرو خواهید شد، جایی که از یک سو به کوهپایه‌های جنگلی و از سوی دیگر به دریا می‌رسد. در این منطقه زیبا که بخش‌های زیادی از استان‌های گلستان و خراسان شمالی را در بر می‌گیرد، طبیعت، زیبایی‌های متنوع خود از کوه و جنگل تا مرتع و بیابان و سواحل جلگه‌ای را به نمایش گذاشته است.
منطقه ترکمن از غرب به دریای خزر، از جنوب به کوهپایه‌های البرز و از شرق به خراسان شمالی و بجنورد می‌رسد؛ همچنین از طرف شمال با جمهوری ترکمنستان هم‌مرز است. بخش‌هایی از این منطقه نیز در کشورهای دیگر از جمله ترکمنستان، افغانستان، ازبکستان، قزاقستان و تاجیکستان گسترده شده است. از جمله شهرهای ایران که در این منطقه زیبا قرار دارند، می‌توان به گنبدکاووس، بندر ترکمن، کلاله، آق قلا، مراوه تپه، کلاله، سیمین شهر، گمش تپه، نگین شهر و انبار آلوم اشاره کرد.
منطقه ترکمن صحرا (عکس: حامد)
دیدنی های ترکمن صحرا
جاذبه‌ها و دیدنی‌های ترکمن صحرا در شهرهای مختلف این منطقه پراکنده‌اند و از جمله مهمترین آنها عبارتند از:
- گنبد قابوس یا گنبد کاووس: شما می‌توانید بلندترین برج آجری جهان را که ثبت جهانی شده است، در پارک ملی شهر گنبد کاووس بیابید. این برج که آرامگاه کاووس بن وشمگیر است از سده چهارم هجری به جا مانده و 15 متر ارتفاع دارد. البته ارتفاع بنا با پی آن به ۷۲ متر می‌رسد و کتیبه‌هایی به خط کوفی در دور تا دور برج به چشم می‌خورد.
گنبد کاووس
- آرامگاه خالد نبی: در 90 کیلومتری شمال شرق شهر گنبد کاووس بر فراز قله کوه گوگجه داغ مقبره خالد نبی قرار دارد. مسیر رسیدن به این آرامگاه، پر پیچ و خم بوده و طبیعت اطراف مقبره بسیار زیبا و بکر است.
- گورستان خالد نبی: در نزدیکی مقبره خالد نبی، گورستان عظیمی با 600 قبر وجود دارد. شکل خاص و عجیب سنگ قبرهای این گورستان قدیمی برای گردشگران جالب توجه است. قدمت این گورستان به هزار سال پیش بازمی‌گردد.
- مقبره‌های چوپان آتا و عالم بابا: در همان نزدیکی مقبره خالد نبی بنای ساده و چهار ضلعی مقبره چوپان آتا و مقبره عالم بابا قرار دارند که گفته می‌شود از نزدیکان خالد نبی بوده‌اند.
- هزار دره: هزار دره منطقه‌ای بسیار زیباست که در سرتاسر آن تپه‌ها و دره‌های بی‌شماری گسترده شده است. حدود 17 قله در آن منطقه با ارتفاعی بیشتر از 3600 متر قرار دارند. این تپه‌ها حاصل سالیان دراز رسوب رودخانه‌ای هستند و در فصول بهار و پاییز، پوشیده شدن آنها با پوشش مخملی سبز، یک تابلوی نقاشی زیبا به نمایش می‌گذارد. هزار دره در شمال ترکمن صحرا، در رشته کوه‌های جرجان و در 45 کیلومتری نوار مرزی با ترکمنستان، قرار دارد.
- آبشار کبودوال: در جنوب شرقی علی آباد کتول و به فاصله 10 کیلومتری از مرکز آن تنها آبشار تمام خزه‌ای ایران قرار دارد.
آبشار کبودوال گیلان (عکس: هادی کریمی)
- تپه‌های باستانی شیروان: در 15 کیلومتری شرق شیروان و در روستای بی بی شیروان در شهرستان گنبد کاووس تپه‌های باستانی شیروان قرار دارند که قدمت اشیای یافت شده در آنها به هزاره اول پیش از میلاد مسیح بازمی‌گردد.
- آق قلا: شهر آق قلا یا آق قلعه یکی از شهرهای دیدنی استان گلستان در منطقه ترکمن است که از مشهورترین مکان‌های دیدنی آن می‌توان به پل آجری تاریخی اشاره کرد. همچنین در سه کیلومتری آق قلا می‌توانید از دیوار قزل آلان دیدن کنید. صنایع دستی این شهر نیز بسیار معروف است.
- سد وشمگیر: این سد که روی رودخانه گرگان رود قرار دارد، در 50 کیلومتری شمال شرق گرگان و در نزدیکی آق قلا و در محدوده سنگر سوار است.
- تالاب اینچه برون: این تالاب که در نزدیکی آق قلعه قرار دارد، از تالاب‌های کوچک در جنوب رودخانه اترک تشکیل شده، زیستگاه انواع پرندگان بومی کمیاب و مهاجر است.
- گل‌فشان قارنی یاریق: در حاشیه شرقی روستای سقرتپه در 18 کیلومتری شمال غرب آق قلا، گل افشان قارنی یاریق قرار دارد که از تپه‌های کوچک خاکی آن گل سرد فوران می‌شود.
- گمیش تپه: گمیش تپه که به معنای تپه نقره‌ای است، نام شهری دیدنی در منطقه ترکمن صحرا در شمالی‌ترین بخش شرقی دریای خزر و در نزدیکی مرز ترکمنستان می‌باشد. از دیدنی‌های گمیش تپه می‌توان به معماری خاص خانه‌های قدیمی و موزه مردم شناسی معروف به خانه گوکلانی اشاره کرد.
- بندر ترکمن: این بندر در غرب منطقه ترکمن و در استان گلستان قرار دارد. دوشنبه بازار بندر ترکمن رونق زیادی دارد. در نزدیکی بندر ترکمن می‌توان از پارک گلستان، منطقه شکار ممنوع صوفیکم و روستای قره قاشلی دیدن کرد؛ معروف‌ترین مراکز پرورش و نگهداری اسب‌های ترکمن را می‌توان در این روستا یافت.
بندر ترکمن (عکس: هادی کریمی)
- سیمین شهر: این شهر در چند کیلومتری گورستان مرموز قرار دارد و رودخانه گرگان رود از میان آن می‌گذرد. ساختمان های قدیمی، کارگاه‌های نمدمالی و قالی بافی زنان ترکمن، کارگاه‌های چاقو سازی، شنبه بازار و تفرجگاه حاشیه زیبای گرگان رود در منطقه قارقی کنار سیمین شهر، از دیدنی‌های این شهر به شمار می‌روند. زیارتگاه نقشبندی نیز در هشت کیلومتری جنوب این شهر قرار دارد.
- انبار آلوم: این شهر در بخش مرکزی وشمگیر و از توابع آق قلاست. در سه کیلومتری شرق انبارآلوم، رودخانه گر جوان عبور می‌کند که اطراف آن مکانی مناسب برای تفریح و کمپینگ در طبیعت است. پارک‌های مختومقلی فراغی و فجر نیز،از مناطق تفریحی اطراف شهر کوچک انبارآلوم هستند.
- کلاله: شهر کلاله در 68 کیلومتری بندر ترکمن و 42 کیلومتری گنبد کاووس قرار دارد. در نزدیکی این شهر مکان‌های دیدنی زیادی وجود دارد که از جمله آنها می‌توان به زیارتگاه خالد نبی، منطقه هزار دره، چشمه آق سو، چشمه زاو، پارک گل کلاله، جنگل پلکانی کلاله، روستای گچی، منطقه شکار ممنوع عزیز آباد، منطقه حفاظت شده زاو بالا، کوه نیلی و دریاچه سولوکلی اشاره کرد. باشگاه‌های پرورش اسب در کلاله نیز رونق زیادی دارند.
- مراوه تپه: مراوه تپه در جوار استان خراسان شمالی، در شرق ترکمن صحرا و در نزدیکی مرز ترکمنستان قرار دارد. از مکان‌های دیدنی اطراف مراوه تپه می‌توان به آرامگاه مختومقلی، تپه باستانی مراوه تپه، مدرسه سید قلیچ ایشان، غار قیز قلعه، چشمه ساوه، آبشار بالی قایه و جنگل آق امام اشاره کرد.
- اسب‌های اصیل: اسب‌های ترکمن بسیار مشهور هستند و از دیدنی‌های این منطقه به شمار می‌روند. اگر از علاقه‌مندان به اسب‌های اصیل و زیبا هستید، می‌توانید در منطقه ترکمن به مراکز پرورش اسب بروید.
اسب‌های ترکمن (عکس: عبدل شایسته)
بهترین زمان سفر به ترکمن صحرا
با توجه به اینکه این خطه وسعت زیادی دارد، در چند بازه زمانی می‌توان به بخش‌های مختلف آن سفر کرد، اما به طور کلی بهار، اوایل تابستان و اوایل پاییز زمان مناسبی برای سفر به ترکمن صحراست. برای بازدید از طبیعت بکر منطقه و لذت بردن از زیبایی دشت‌های پرگل و آبشارهای مرتفع، مخصوصا برای بازدید از هزار دره و آرامگاه خالد نبی، ماه‌های فروردین و اردیبهشت پیشنهاد می‌شود.
سفر به ترکمن صحرا (عکس: علی کاشانی)
ترکمن صحرا در پاییز نیز بسیار زیباست اما مناطق مرتفع آن سرد بوده و لازم است قبل از سفر از وضعیت آب و هوای آن منطقه مطلع شوید. هنگام سفر به ترکمن صحرا در پاییز و اوایل بهار حتما با خودتان لباس گرم ببرید. همچنین در بهار و اوایل تابستان، برای محافظت از خودتان در مقابل آفتاب شدید دشت‌ها و ارتفاعات، کلاه آفتابگیر، عینک و کرم ضدآفتاب را فراموش نکنید. به یاد داشته باشید که آب و هوای این خطه با دیگر نقاط شمال متفاوت است و زمستان و اواسط تابستان زمان مناسبی برای سفر به آنجا نیست.
ترکمن صحرا (عکس: حامد)
سوغات و غذای محلی ترکمن
در این خطه نیز مانند سایر نقاط ایران می‌توان از غذاهای محلی خاص منطقه لذت برد. پایه اصلی بیشتر این غذاها سبزیجات و گوشت گوسفند تازه است. معروف‌ترین غذای محلی ترکمن صحرا چکدرمه، غذایی شبیه به استامبولی پلو است که با گوشت گوسفند تازه یا ماهی پخته می‌شود. خورش ساک، قاتلاما، اکمک، باسترمه، بولامه، ماش پلو، ترچلو، بورانی، دمپختی پلا ترشی پلا، نخود پلو با کشمش، کپور کله، هلی آش، گوجه آش، آش ماست، شیر آش، اسبه آش، آش خمیر، دو آش و قایش از دیگر غذاهای محلی منطقه هستند.
همچنین از جمله برجسته‌ترین صنایع دستی ترکمن صحرا می‌توان به قالی‌های با نقوش منحصر به فرد، قارچین یا پشتی، نمد، گلیم، سوزن دوزی، زیورآلات دستی و مصنوعات چوبی اشاره کرد. بهترین جا برای برای خرید سوغات، بازارهای پر رونق ترکمنان است که در آنها علاوه بر صنایع دستی، می‌توان محصولات طبیعی منطقه مانند محصولات لبنی، لباس‌های محلی، روسری‌های پر نقش و نگار و تلپک (کلاه ترکمنی مردان) را تهیه نمود.
بازارهای ترکمن
در شهرهای این منطقه انواع بازارهای روز و بازارهای دائمی برپاست که برخی از معروف‌ترین آنها عبارتند از:
- اسکله بندر ترکمن: در شهر بندر ترکمن بازارچه‌های مختلفی وجود دارد، اما در اسکله این شهر بندری، بازاری پررونق برپاست.
- بازار روس‌های گنبد: در این بازار که در ورودی شهر گنبد کاووس از سمت آزادشهر قرار دارد، علاوه بر اجناس مختلف وارداتی، می‌توان انواع پارچه و لباس‌های محلی مانند چارقدهای معروف ترکمنی را یافت.
- بازارچه مرزی اینچه برون: اینچه برون در منطقه مرزی ایران و ترکمنستان و در 75 کیلومتری شمال غربی گنبد کاووس قرار دارد و در آن اجناس روسی دست دوم و صنایع دستی کشور ترکمنستان نیز به چشم می‌خورد.
- شنبه بازار سمیین شهر: سیمین شهر در راه آق‌قلا و بندرترکمن قرار داشته و شنبه‌ها در کنار عیدگاه این شهر، در خیابان تایجان آخونه بازاری برپاست.
- دوشنبه بازار بندرترکمن: دوشنبه‌ها بازاری قدیمی و معروف در خیابان کمینه بندرترکمن بر پا می‌شود که در آن علاوه بر نیازهای روزمره، بازاری هم برای فروش کالاهای مرتبط با فرش وجود دارد.
- سه‌شنبه بازار خواجه‌نفس: خواجه‌نفس شهری کوچک بین بندرترکمن و گمیشان است و سه‌شنبه‌ها یک بازار هفتگی در خیابان فراغی آن برگزار می‌شود.
- چهارشنبه بازار گمیشان: در چهارشنبه بازار خیابان باهنر گمیشان می‌توانید بهترین کار دست‌های ترکمن‌ها را بیابید.
- پنجشنبه بازار آق قلا: بهترین مکان برای خرید و فروش فرش ترکمن پنجشنبه بازار آق قلاست که در جاده اصلی گنبد – آق‌قلا کنار پمپ بنزین قرار دارد.
- جمعه بازار گنبد: و اما جمعه‌ها اگر وارد شهر گنبد شدید، در ابتدای پارک داریوش به جمعه بازار سری بزنید.
منطقه ترکمن (عکس: حامد)
اقامت در سفر به سرزمین ترکمن
با توجه به اینکه این منطقه بسیار وسیع است، در نقاط مختلفی می‌توان هم در هتل و هم در اقامتگاه‌های بوم‌گردی اقامت کرد. با اقامت در خانه‌های روستایی و اقامتگاه‌های بومی بیشتر می‌توان از طبیعت بکر، غذاهای محلی و تفریحاتی چون اسب سواری لذت برده و با آداب زندگی و فرهنگ مردم ترکمن آشنا شد. این دست اقامتگاه‌های محلی را بیشتر می‌توانید در اطراف کلاله، آق قلا و هزار دره، بیابید. در اطراف گرگان نیز کلبه‌های جنگلی وجود دارد. اگر هم قصد کمپینگ دارید، فضای اطراف آرامگاه و گورستان خالد نبی، مناسب است.
برخی از هتل‌ها و اقامتگاه‌های این منطقه عبارتند از:
- اقامتگاه بوم‌گردی ترکمن یورت کلاله در شهرستان کلاله در استان گلستان
- اقامتگاه بوم‌گردی هزار دره خالد نبی در فاصله 6 کیلومتری از قبرستان خالد نبی
- اقامتگاه بوم‌گردی ترکمن اولکام کلاله در روستای تمر قره هوزی کلاله گلستان
- اقامتگاه بوم‌گردی ترکمن اوی در روستای گچی سوء بالا در 55 کیلومتری کلاله گلستان
- اقامتگاه بوم‌گردی ترکمن یاشار کلاله در روستای قدونه علیا شهرستان کلاله گلستان
- اقامتگاه بوم‌گردی اسحاق و مرضیه در بندر ترکمن
- اقامتگاه بوم گردی شیرمحمدی در بندر ترکمن
- هتل سه ستاره قصر مینو دشت
- هتل سه ستاره کانیار علی آباد کتول
- هتل سه ستاره ترکمن
- هتل سه ستاره بهمن کردکوی گلستان
- هتل چهار ستاره قصر بوتانیک گرگان
با سفر به ترکمن صحرا می‌توان هم از طبیعتی بکر و بی نظیر لذت برد و هم با آداب و رسوم و فرهنگ مردمان ترکمن آشنا شد. همچنین همان‌طور که مشاهد کردید در این خطه جاذبه‌های گردشگری طبیعی و تاریخی فراوانی وجود دارد. پس در اولین فرصت برای سفر به دشت زیبای ترکمن برنامه‌ریزی کرده و مطمئن باشید، سفری خاطره‌انگیز خواهید داشت و البته همیشه در همه سفرهای خود مراقب طبیعت نیز باشید. در پایان نیز فراموش نکنید که نظرات و پیشنهادات خود را با ما و سایر همراهان ایرانگرد به اشتراک بگذارید.
در حال ثبت رای
من اهل ترکن هستم. در اطراف ترکمن انبار آلوم، سیمین شهر، کلاله و خیلی جاهای دیگه‌ای هم هست که هر کدوم قشنگی برای خودشون دارند، پیشنهاد میدم اگر ب ترکمن صحرا اومدید از تمام مکان‌های دیدنی دیدن کنید. چون حیف این همه راه بیای و جایی را از قلم بندازی.
اگر مثل من به خونه‌های سبک معماری قدیمی و موزه علاقه دارید، پیشنهاد میدم به گمیش تپه هم برید. خیلی روستای قشنگی بود من‌که خیلی خوشم اومد.
از ترکمن صحرا، تعریفای زیادی شنیدم. اما هیچ‌وقت به اون‌جا نرفتم. کجا قرار گرفته و چه جور جاییه؟
من به ترکمن صحرا رفتم خیلی جای قشنگیه، پیشنهاد میدم حتماً برای دیدنش یک‌بار هم که شده برید. تجربه جالبی کسب می‌کنید.
ترکمن صحرا در قسمت شمال شرقی کشور واقع شده است که مردم خیلی خونگرم و مهمان‌نوازی داره و جای بسیار سرسبز و طبیعتی بکر و زیبا داره.
در اطراف ترکمن صحرا شهرهایی مثل کلاله، آق قلا، مراوه و خیلی جاهای دیگه قرار گرفته که من به‌این شهرها رفتم. هر کدوم قشنگیه خاص خودشون را دارند، پیشنهاد میدم به ترکمن صحرا رفتید به شهرهای اطراف آنهم سری بزنید تا از جنگل و زیبایی‌های طبیعت لذت ببرید.